Meraklısına notlar: Tolstoy’un Kazan bağlantıları

Kaynak: http://tatarturk.com/

KAZAN MUHTARI yazıyor:

Fotoğraf, Tolstoy’un Kazan Üniversitesi Şark Dilleri Fakültesine kabul için yazdığı ve üniversitenin müzesinde sergilenen başvuru dilekçesini gösteriyor. Kabul de almış nitekim, ama haylaz ve tembel bir öğrenci olarak Türkçe’nin de öğretildiği bölümdeki ilk yılında sınıfta kalmış.

Sınıfı tekrar etmemek için daha kolay olduğunu düşündüğü Hukuk Fakültesine geçmiş; 2 yıl pek de başarılı olamayarak hukuk tahsil etmiş; miras meselesi hallolunca da bırakmış eğitimi ve Yasnaya Polyana’daki aile çiftliğine yerleşmiş.

Neden Kazan’da okuduğunu merak ediyordum, öğrendim. Önce annesini sonra babasını kaybedince bir müddet halası ile yaşamış; o da ölünce Kazan’da ikamet eden diğer bir halasının yanına yerleşmek zorunda kalmış kardeşleriyle. Diğer iki ağabeyi de 210 yıllık tarihi olan Kazan Üniversitesinin Matematik Bölümü mezunları.

Kazan’la bağlantı bununla sınırlı değil. Büyük dedelerden biri Kazan Gubernatörlüğü (Valiliği) yapmış ve bilahare yolsuzluk iddiasıyla görevden alınmış.

Kazan Tolstoy için başka açılardan da özel, mesela “ilk şarabı” da burada içmiş. İdil-Ural ile ilintili bir başka husus Tolstoy’un Başkurt göçebeleriyle samimi ilişkileri ve yaz aylarında Samara steplerinde “kımız terapisi” yapması.

Tolstoylar’ın ilginç Türkiye bağlantıları da var. Ailenin büyüklerinden Pyotr Tolstoy Rus Çarlığı’nın ilk İstanbul Sefiri. Lale Devrinde görev yapmış; dönemin uygulaması uyarınca mesaisinin bir bölümünü savaş zamanlarında Yedikule Zindanlarında geçirmiş. Ailenin armasında bu sebeple Yedikule’nin silueti var.

Tolstoy’un manevi arayışları çerçevesinde Türk esirlerinin tutulduğu kampları ziyaret ederek onlara sorular sorması, Peygamberimize hürmetle yaklaşması, kurumsal Hıristiyanlığa getirdiği bazı eleştirilerin İslamiyetin bakış açısına yakın olması, Çarlığın Panslavizm politikalarını eleştirmesi onu bizler için daha da özel kılıyor belki. Ancak bu ilgi ve teveccühü herhangi bir delil yokken Tolstoy’un Müslüman olduğunu iddia etme boyutuna vardırmak doğru olmaz. Zira Tolstoy İslamiyet kadar Budizm başta olmak üzere tüm dinleri incelemiş, Hıristiyanlık içi bazı nevzuhur akımlara yakınlık duymuş, aslında kendisi de benzer bir cereyanın fikir babalığını yapmış.

Moskova Patrikhanesi tarafından aforoz edilmesi değil ama ölümünün üzerinden 100 yıldan fazla geçmiş olmasına rağmen Kilise’nin kininin sürmesi şaşırtıcı. 2010’da ölümünün 100. yılındaki anma törenleri belki de bu sebepten fazla görkemli geçmemişti.

Önümüzdeki günlerde yolu Kazan’a düşenler Kazan Federal Üniversitesi’nin müzesine uğrasınlar. Tolstoy’un yanı sıra yine onun gibi üniversiteden mezun olamayan Lenin hakkında daha da bilgilensinler. Atılan öğrencileri Tolstoy ve Lenin olan eğitim kurumunun önemli mezunlarını da bu vesileyle tanıyabilirsiniz.