Moskova

Moskova

26 Eylül 2011 Pazartesi

Saat değil, Serkisof


Nam-ı diğer "Şimendiferli Serkisof saatleri" Rus yapımı mekanik saatlerdir.

Osmanlıca tren, demiryolu anlamındaki "şimendifer" sözcüğü ; Fransızca "chemin de fer" den geçmiş.  

Devlet Demiryollarında çalışanlara emekli olduklarında verildiğinden mi nedir ‘demiryolcu saati’ de deniyor.
Yakın zamana kadar emekli olan her demiryolcuya serkisof marka, lokomotif veya kanatlı tekerlek kabartmalı köstekli saat hediye edilirdi. Demiryolcuların o saatleri, tılsımlı bir emanet gibi, dededen toruna saklanır.
Aslında Serkisof, saatten öte bir şeyin; bir hayat tarzının adı.

Benim dedeciğimin de, babacığımın da böyle köstekli saatleri vardı.

Babam bana da Sirkeci'de bir saatçide bulduğu, yine arkasında şimendifer kabartması olan bir saat almıştı. 

Amcam sünnet hediyesi niyetiyle bir saat almıştı bana. Halbuki o sırada sünnetimin olmasına daha seneler vardı. 

İlk saatim oydu. Yıllarca kullandım. Lisedeyken Kıbrıs olayları nedeniyle karartma olan karanlık bir gecede cebir dersi çalışmak için sınıf arkadaşım, dayımın oğlu Aykut'la birlikte arkadaşımız İdris'in dükkanına giderken yolda nasılsa kolumdan düşüp, kayboldu. Çok üzülmüştüm, ancak yol uzundu. Geri dönüp, karanlıkta bulabilecek halim yoktu.

Yıllar içinde meydan saatlerine bakarak zamanı anlama alışkanlığım oluştu; durumu idare ettim. Nerelerde meydan saati olduğunu bilir, mutlaka geçerken bakardım. Mesela otobüs veya treleybüsle geçerken Ankara Tandoğan'da Ordu Sineması girişinde bir saat vardı; ona bakardım. Kızılay Meydanı'nın tam ortasında da İş Bankası kumbarası biçimli kocaman bir meydan saati vardı. Ulus Meydanı'nda da öyle...

Seneler sonra üniversitedeyken babam benim bu saatsiz yaşama alışkanlığımdan illallah deyip bana o şimendiferli saati aldı. Ancak benimki köstekli değildi; hala sakladığım mekanik bir kol saatiydi. Teklediğinde tamire götürdüğüm saatçiler hayran kalırlardı. "Böyle saatler şimdi kalmadı, mekanizması çok güzel," derlerdi.



Satılık Tarih
Aydın BİLGİN


Babam demiryolcuydu ya, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları'nın (kendi tabiriyle Te Cim Dal Dal'ın) Alsancak 3'üncü Bölge Müdürü tarafından kendisine armağan edilmiş Serkisof marka saatine bayılırdı.

Ona göre Serkisof dünyanın en iyi saat fabrikasıydı ve bunu Türk demiryolcuları için özel üretmişti.

Emekli olduktan sonra da, o saati gururla taktı. Kolunda kol saati bile olsa, sık sık onu cebinden çıkarır, puro içenlerin puroyu içmeden önceki ritüellerine benzer bir şekilde, o da saatini evirir çevirirdi. Sonra kurma kolunu iki parmağının arasına alır, kurardı da, kurardı defalarca.

Saati yukarı kaldırır, üzerinde lokomotif kabartmalı, gümüş kaplamalı kapağını açar, camını eliyle sıvazlar ve saati ondan sonra okurdu.

Nasıl bazılarımızın bebek ayı dostları, uğurlu dolmakalemleri, nazar boncukları, ya da can yoldaşı köpekleri varsa, onun da tarih yoldaşı cep saati vardı.

Üzüntülü, sevinçli, keyifli, sıkıntılı, başarılı, başarısız birçok zamanı kaydetmişti anılarına, tik tak.

Babamın bu saati çok sevdiğini bildiğim için, ona değerini sorardım. O da 'Bu saatin değeri mi olur evladım? Bu saatin değeri ölçülemez. Onu ölünceye kadar ben, saklayacağım, ondan sonra da sen' derdi.

Babam can yoldaşının manevi değerine karşılık, maddi değer ve özellikleri ile hiç ilgilenmediği için, saati ile ilgili başkaca hiçbir bilgiye merak duymadı.

Ben ise duydum. 1984-1990 yılları arasında Moskova muhabiri olarak Rusya'ya yaptığım sık ziyaretlerden birinde, saatle ilgili bilgi topladım.

Saati üreten fabrika Ural Dağları'nın eteklerindeki Chelyabinsk kentindeki Molnija Saat Fabrikası'ydı. Bu bölge el becerileri ile ünlü sanatkar insanlarla doluydu. Rus Çarları 19'uncu yüzyılda birçok el sanatı ustasını Kremlin'e buradan götürmüşlerdi.

18 taşlı

Fabrika doğduğum yıl, 1947'nin 17 Kasım'ında Chelyabinsk'te kurulmuş ve cep, kol, masa ve duvar saatleri yanında, tank ve denizaltılar için de göstergeler üretmeye başlamıştı. Her saat elde ve teker teker üretilirdi. Özellikle köstekli 18 taşlı cep saati çok aranırdı.

Krom veya gümüş kaplamalı kapaklı, 50 mm çapında, 14 mm kalınlığında ve 75 gram ağırlığındaydı. Dakiklik garantisi, günde eksi 20 saniye ile artı 40 saniye arasında idi. Saati bir kurdunuz mu, en az 39 saat işlerdi. Oysa babam kurardı da kurardı. Gurg, gurg, gurg.

Babama bu bilgileri aktardığımda, o artık çok yaşlanmıştı. Bu bilgiler onu hiç etkilemedi. 'Senin dediklerin metal parçası! Benim ki ise tarih' dedi.

'Baba, madem bu kadar kıymetli, satalım' diye yaptığım şakaya bile tahammül edemedi. 'Oğlum, insan hatırasını, hediyesini, tarihini satar mı?' diye öfkelendi. 'Kaldı ki maddi olarak da değeri çok' diye, inançsız, fısıldadı.

Maddi değeri konusunda inançsızlığı da haklıydı. İnternette ebay.com'da en fazla 20 dolara alıcı buluyordu. Çünkü milyonlarcası vardı.

Ancak asıl şoku internette açık artırma sitesi gitti gidiyor.com'da yaşadım. Serkisof demiryolları saatlerinin orada da, 30-40 milyona gittiğini gördükten sonra, gözüm nişan ve madalyalar bölümüne takıldı. Orada gördüklerimden sonra, babama duyurmak isterdim sesimi.

'Babacığım, bana hatıra, tarih satılır mı?' diyordun. Osmanlı 1.Derece Nişanı 450 milyona, Kore Madalyası 50 milyona, 1954 Kore 5. Türk Tugayı rozeti 19 milyona satılık baba' diye bağırmak; 'Kanuni Esasi Yadigarı 75 milyona, İstiklal Madalyası 140 milyona, Çanakkale Harbi Subay Madalyası 225 milyona, Galiçya 15'inci Kolordu rozeti 50 milyona, gitti gidiyor baba' diye haykırmak isterdim.

Daha sonra babamın gözyaşları süzülürken buruşuk yanaklarından, ona 'Daha da kötüsü var babacığım' demek isterdim utanarak, sıkılarak, 'Bu nişan ve madalyaların hepsi birlikte, bir 1924 Fenerbahçe-Galatasaray maçı madalyonu kadar etmiyor. Onu 2 buçuk milyara satıyorlar babacığım.'
Baba, hani satılmaz tarih, demiştin? Bak işte, gitti gidiyor hatıralar, üç kuruşa satılık.

'Evladım, bu insanlara hatıralarını, tarihlerini sattıranlar utansın' dediğini duyar gibiyim.

Öyle ya, neden satsın anılarını insan? Ya artık hatırlamak istemediği için, ya da ekonomik sıkıntıdan.

Satılık tarih, tarih satılık baba.

7 yorum:

  1. Bu yorum bir blog yöneticisi tarafından silindi.

    YanıtlaSil
  2. Rahmetli makinist dedem calusirken TCDD tarafindan dagirilirmis ozamanlar yokluk yillari ve trenlerin saatinde gitmesi icin daha sonralari hatirliyorum idarenin kooperatif vagonu ile getirilir ve satilirdi personele ( Babam da emekli gar mudurudur) artik 80 li yillarin sobun da emekli olanlara hediye edilirdi ama kostekli değil kol saati hediye edilirdi Ataturk donemin de TCDD nin ilk antlasma yaptigi saat fabrikasida Cortebert tir Serkisofla daha sonra antlasma yapiliyor

    YanıtlaSil
  3. Aynısı var bizdede 60 yıl önceden dedemizden kalma

    YanıtlaSil
  4. Ne güzel bir tarih ve anı anlatısı olmuş, yorum yapanlar da bende de var, ilgilenen varsa yazmış ayıp.

    YanıtlaSil
  5. Cok etkilendim sonuna kadar okudum okurken rahmetli babamı görür gibiydim babamda vardı serkisof babamın son dönemlerde gözleri görmüyordu saatini bana vermesini istedim bana vermedi torunu murata verdi benim büyük oğluma hoşuma da gitti ama içimde bir burukluk kaldı mirasımda dedesinin hatırasını çok güzel saklıyor dedesinin fotoğrafını büyüttü camekan gibi saatinide yanına koyarak evinin duvarına aştı evet hatıralar satılmaz onlardan yaşanmalı

    YanıtlaSil
  6. Bende ayni model serkisof 18 jewels garanti modeli var akrep yelkovan altından cami azıcık çatlak ama tıkır tıkır çalışıyor.
    Tık tak sesi harbiden ruha akla fikire çok iyi geliyor desem yeridir ilham verici saat tiler bu saatler bilim insanı düşünür veya yazar olan kişiler için ideal bir ilham kaynağıdır.

    YanıtlaSil
  7. elimde serkisof var ama üstünde tren resmi ,ibaresi yok .degerini nasıl ögrene bilirim

    YanıtlaSil