Tverskaya Caddesi’nde yürüyüş.

 

Moskova Tverskaya Caddesi’nde Belaruskaya Meydanı’ndan Kızıl Meydan’a kırk dakikalık yürüyüş.

“FARKLI COĞRAFYALARDA ÜRETENLER”

Yazar Müslüm Kabadayı’nın, benim de içinde yer aldığım yurtdışında yaşayan ve eğitim, bilim, sanat, edebiyat alanlarında çalışmalar yapan 20 Türkiyeliyle yaptığı söyleşi kitabı “Farklı Coğrafyalarda Üretenler”  Klaros Yayınları tarafından Mart 2021’de yayımlandı.

 

 Kitapta yer alan sorular ve cevaplarım şöyle:

 

“ZOR(UN)LU ÜRETKENLİK”TE BULUNANLARA SORULAR

 

M. Hakkı Yazıcı

  

1.    Türkiye’den ne zaman ve niçin yurt dışına çıktınız?

On seneyi aşkın bir süredir Rusya’da, Moskova’da yaşıyor ve çalışıyorum.

Hesapta olan bir şey miydi?

Hayır. 

Aslında buralara gelirken plan yapmamıştım. Bir arkadaşımın iş teklifi üzerine 2008 yılının Ekim ayında, öyle çok fazla nazlanıp, düşünmeden, hemen karar verdim ve Moskova’ya geldim.

İlginç!.. Geriye dönüp baktığımda bana ilginç geliyor.  Aniden kendimi Moskova'da çalışıyor ve yaşıyorken bulmuştum.

Geliş, o geliş…

Bu serüven daha ne kadar sürer bilemiyorum.

Eskiden, Soğuk Savaş döneminin en sıcak olduğu dönemlerde, Türkiye’de sağcılar solculara “Komünistler Moskova’ya” diye bağırıp, slogan atarlardı.

Hiç üstüme alınmazdım. Zira ben ve benimle aynı sol siyasi gelenekten gelen arkadaşlarım hiçbir zaman Rusya’da olup bitenlere yakınlık duymazdık. Kuşkusuz Rusya’nın tarihine, edebiyatına, muhteşem kültürel birikimine ilgisiz değildim. İtirazımız siyasetteki temel hatalara idi. Daha o zamandan, “Duvar” yıkılmadan, Sovyetler Birliği dağılmadan çok önceleri bir şeylerin ters gittiğini düşünüyorduk. Rusya’ya gidip görme imkanımız olmamıştı. Gitsek de hoş karşılanmayacağımızın farkındaydık.

Neden sonra Sovyetler Birliği dağıldı. Beklenmedik pek çok şey oldu. Kapılar açıldı.

Kaderin garip bir cilvesi…

Rusya’ya hiç yolum düşmemişken, seneler sonra, otuz yıllık çalışma hayatımın ardından ekmeğimin peşinden buralara gelmek varmış kısmette.

Rusya’ya geldiğimde bir baktım ki bize o zamanlar “Komünistler Moskova’ya!” diye bağıranların görüşlerine sahip insanlar bizden önce gelip, Rusya’da köşeleri tutmuşlar.

 

2.    Ayrılmadan önceki konumunuz, son durumunuz, koşullarınız nasıldı?

Türkiye’den ayrılmadan önce arada fasılalar olsa da çalışıp, emekli olmuştum.

Emekli olduktan sonra da çalıştım.

Çalışmak benim için para kazanmanın ötesinde bir şey. Emeğe ve emekçilere olan saygım nedeniyle, öyle önemli bir para kazanamasam bile üretim ortamlarında, emekçilerle birlikte olabilmek beni hep mutlu etmiştir.

Ancak kriz, diğer faktörler falan derken profesyonel iş yaşamı hep düz bir çizgide gitmiyor. Yükselmek, iyi para kazanmak için bilgi ve tecrübe yeterli olmuyor; hele ki liyakat yoksunlarının daha muteber olduğu şu zamanda.

“İyi” pozisyon alamazsan iyi işin de olmuyor.

Ben, futbolu severim, oynamasını da, seyretmesini de; bir şeyler anlatırken futboldan örnekler vermeyi de... Profesyonel iş yaşamı, yine profesyonel futbolculuğa benziyor: Küçükken mahalle aralarında oynamaya başlarsın, işi biraz daha ileri götürüp kulüplerin alt yapısında yetişirsin, yetenekliysen A takıma seçilirsin, çok yetenekliysen ve şanslıysan büyük kulüplere transfer olursun, sonra yaşlanır eski gücünü kaybeder, düşüşe geçersin, küçük takımlarda oynamaya ve en sonunda da halı sahada yaşıtlarınla maç yapmaya razı olursun. İş hayatı da böyle işte…

Şikayet olsun diye söylemiyorum, ama artık “ne iş olursa yaparım, abi” konumuna geldiğim bir anda, aniden Rusya maceram başladı.

3.    Yurt dışına gidişiniz nasıl oldu? (Öykülemeniz çok yararlı olacaktır.) 

Yurtdışına gidişim tarifeli bir uçakla oldu.

Bu işin şakası tabii…

Ancak, ilk geldiğimde günlük tutmaya başlamıştım. Şöyle yazmışım ilk birkaç günü:

“14 Ekim 2008, Salı:

Pazartesi gecesini Salıya bağlayan gece yarısı Türk Hava Yollarının 1409 sefer sayılı uçağıyla Moskova Şeremetevo Havalimanı’na indim.

Rus Gümrüğü’nde hiç beklemeden geçtim.

Beni karşılayacağını söyledikleri çocuk yok. Verilen telefon numarasını arıyorum. Sergey isimli birinin beni alacağını söylüyorlar. Uzun süre bekliyorum. Benim uçağımla gelen herkes dağılıyor. Neden sonra genç bir adam yanıma yaklaşıyor, “Mercedes Taxi” diyor. Önce anlamıyorum. Sonra gidip, bir kez daha yanıma yaklaşıp “Mercedes Taxi” diyor. Meğer bu, beni götürecek çocukmuş.

Şoför, annesi Tatar, babası Rus, sevimli, konuşkan bir genç. Ama Rusça dışında bir dil bilmiyor. Benim gelmeden önce aldığım üç aylık hızlı Rusça kursu da pek bir işe yaramıyor. Bir ara yolu kaybedip, dolaşıp, telefonla adres tarif ettirdikten sonra kalacağımız eve geliyoruz.

Benim bir süreliğine kalacağım evin sahibi, aşağıya inmiş bizi karşıladı. Genç, iriyarı, saygılı biri... Bana evin anahtarlarını teslim etti, evdeki kullanmam gereken şeyleri, yolu tarif etti. Sonra beni yalnız bırakıp gitti.

Yastığa başımı koymadan önce düşünüyorum. Çok endişeliyim aslında. Bu halime bakmadan, bir de içimden meydan okuyorum: Ve işte geldim Moskova… Sen mi beni yiyip bitireceksin, sırtıma yere getireceksin, yoksa ben mi seni? Yoksa dost mu olacağız?

En iyisi dost olmak…

Bu yaşta atıldığım macera akıllı işi mi zaman gösterecek.

15 Ekim 2008, Çarşamba:

Ertesi günü öğlene doğru kalktım.

Kaldığım ev Dinamo Metro İstasyonu’nun hemen karşısında, bizim işyerinin bulunduğu Novokuznetskaya Metro İstasyonu ile aynı hatta.

Metro bileti almayı, binmeyi, gitmem gereken istasyonda inmeyi becerdim. Başlangıç için iyi… Sevinçliyim.

Ancak çıkışta sorun yaşadım. Halbuki istasyonun tek çıkışı vardı; ancak “vhot vgorad” yazısının anlamını bilemediğim için metronun içinde başka istasyonlara gidip, dönüp,epeyce dolaştıktan, sorduktan sonra dışarı çıkabildim. Kapıda beni Aleks karşıladı, birlikte ofisin bulunduğu Arkadia iş merkezine, henüz  kira işlemleri tümüyle bitmediği için uzun süredir ofis niyetine oturulan Kafe Tun’a gittik. 

16 Ekim 2008, Perşembe:

Artık Arkadia’ya gidip gelmeyi öğrendim.

Eve alıştım. Eski, koridorları küf kokan bir apartman irisi. Girişi, asansörler ve koridorlar ürkütücü; ıssız. Kapıdan içeri girince rahatlıyorum. Geçici olarak kaldığım bu ev, tek odalı, küçücük, sempatik bir apartman dairesi.

Apartmandaki meçhul komşum Ponka’nın internet hattını kaçak olarak kullanıyorum. Artık affetsin.”

Dahası var.

Seneler sonra o günlerde yazdığım bu notlara bakınca ne kadar çok yazmışım diye şaşırıyorum, ister istemez gülümsüyorum.

Benim maceram iş nedeni ile başladığı için çok ilginç değil.

Ama ne de olsa yabancı bir ülkeye gelmiştim. Yeni insanlarla, yeni bir kültürle karşılaşacaktım. Zor iş…

İlk geldiğimde büyük heyecan duydum kuşkusuz. Her ne kadar edebiyatını, kültürünü, siyasi tarihini önceden çok okumuş olsam da ve hatta pek çok Rus’tan daha iyi bilsem de geçkin yaşımda yeni bir ülkeye gelip, farklı bir kültürle karşılaşmak, tutunmaya çalışmak, dünyanın zor dillerinden biri olan Rusçayı öğrenmek, mücadele etmek zaman zaman yılgınlığa kapılsam da büyük bir heyecan verdi.

Süreç içinde başardıkça özgüvenimi kazandım. Mücadele halen, bugün de hızını kaybetmeden sürüyor.

4.    Gittiğiniz ülkeye vardığınızda nelerle karşılaştınız? Sorunlar-zorluklar-karşılaştığınız kolaylıklar nelerdi? 

İlk karşılaştığım şey kuşkusuz Rusya’nın meşhur “Ayaz Dede” si ( Ded Maroz) oldu. Buralarda “General Kış” derler, ilkin Napolyon’u, sonra Hitler’i yenilgiye uğratan dondurucu kış soğuklarına.

Ekim ayında gelmiştim, çok geçmeden “General Kış”la tanıştım.

Rusya’da ve tabii ki Moskova’da hava koşulları insanların ruh halini belirliyor. Kışı uzun, yazı kısa bir ülke burası. Ruslar, şaka yollu, her yerin bembeyaz kar rengine büründüğü kışa “beyaz kış”, yaza da “yeşil kış” diyorlar.

Bir başka zorluk değindiğim gibi dil sorunu. Farklı bir kültür, farklı bir dil...

Öğrenmek için başlangıçta kurslara gittim. Ama sonra hem zamansızlıktan, hem de parasızlıktan belli bir seviyeden sonra zamana bıraktım. Sokak benim en iyi öğretmenim oldu. Metroda, tramvayda, pazarda konuşulanları dinlerim hep. Yanılıp da bana adres soranları hiç reddetmem, yolu biliyorsam onlara uzun uzun anlatırım. Güzel bir pratik yapma imkanı oluyor.

Diğer önemli zorluk ise yalnızlıktı.

Dilini bilmediğiniz insanlarla dolu sokaklarda tek başınıza dolaşıyorsunuz.

Zamanla alışılıyor., sorunları aşıyorsunuz.

***

Epey bir zamandır ben, Nazım Hikmet’in evinin olduğu mahallede yaşıyorum.

Ara sıra evinin bulunduğu binanın avlusunda, önündeki parkta otururum. Belki bir anı, anekdot yakalarım umuduyla, ihtiyar birilerine rasgelirsem Nazım’ı tanıyıp tanımadıklarını sorarım.

Ve her gün elektrikli trenle Nazım’ın mezarının önünden geçiyorum. Ona her gün trenin penceresinden selam sarkıtıyorum.

Nazım’ın çektiği çile hep aklıma gelir, düşünürüm. Kendi yaşadığım zorlukları hatırladıkça onu daha iyi anlıyorum.

En güzel vatan hasreti şiirlerini Nazım yazmış.

"İki şey var ancak ölümle unutulur / Anamızın yüzüyle şehrimizin yüzü" demiş. 

Ben de bazen hüzünlenip, onun dizelerindeki gibi  "Memleket mi, yıldızlar mı / Gençliğim mi daha uzak?” diye mırıldanmıyor da değilim.

İbn-i Haldun, asırlar önce bugün ezberlediğimiz bir söz bırakmış dünyaya: Mukaddime’sinde  “Coğrafya kaderdir,” demiş.

Bu söz, coğrafi özelliklerin toplum hayatına etkilerini açıklıyor. İbn-i Haldun, bir kültürün ve toplumun, bulunduğu coğrafya özelliklerine göre şekillendiğini belirtiyor.

İnsan, başka bir ülkede yaşarken çocukluğundan itibaren kişiliğinin nasıl şekillendirilmiş olduğunu daha iyi anlıyor.

Ne kadar uzak yaşasan da memleketinin doğasını, denizini, dağlarını, ovalarını; insanını, şarkılarını, türkülerini, kültürünü ve hatta küfürlerini özlersin. Aklından çıkaramazsın.

Edip Cansever bunu dizelerinde şöyle anlatmış:

İnsan yaşadığı yere benzer
O yerin suyuna, o yerin toprağına benzer
Suyunda yüzen balığa
Toprağını iten çiçeğe
Dağlarının, tepelerinin dumanlı eğimine
Konyanın beyaz
Antebin kırmızı düzlüğüne benzer

Her gün Nazım’ın mezarının önünden geçtiğim trenin güzergahı bir çember hattı; tren fır döner, hiç inmezsen döner dolaşır yine aynı noktaya gelirsin.

Konstantinos Kavafis’in dizeleri geliyor aklıma:

‘Bir başka ülkeye, bir başka denize giderim’, dedin
‘bundan daha iyi bir başka şehir bulunur elbet.
Her çabam kaderin olumsuz bir yargısıyla karşı karşıya;
-bir ceset gibi- gömülü kalbim.
Aklım daha ne kadar kalacak bu çorak ülkede?
Yüzümü nereye çevirsem, nereye baksam,
kara yıkıntılarını görüyorum ömrümün,
boşuna bunca yıl tükettiğim bu ülkede.
Yeni bir ülke bulamazsın, başka bir deniz bulamazsın.
Bu şehir arkandan gelecektir.
Sen gene aynı sokaklarda dolaşacaksın,
aynı mahallede kocayacaksın;
aynı evlerde kır düşecek saçlarına.
Dönüp dolaşıp bu şehre geleceksin sonunda.
Başka bir şey umma-
Ömrünü nasıl tükettiysen burada, bu köşecikte,
öyle tükettin demektir bütün yeryüzünü de.”

İşte böyle!

Bazıları soruyorlar, “Moskova’da yaşam nasıl?” diye.

Çok zor geliyor bana cevaplamak.

Hani, başı kesilen kurbağa yaşamaz dediği için sınavdan kovulan öğrencinin kapıda durup, “yaşamasına yaşar da ben o hayata hayat mı derim?” dediği gibi yani…

 

5.    Gittiğiniz ülkeyi tanıma süreciniz hakkında bilgi verir misiniz?

Bahsettiğim gibi, aslında gençliğimde, Rusya’nın tarihi, edebiyatı, kültürü, siyasetiyle ilgili çok okumuş, öğrenmiştim. Ancak öğrenecek daha çok, ama çok şey vardı.

Başlangıçta hızla her şeyi öğrenmeye, çabuk uyum sağlamaya çalıştım.

Gördüğüm her şeyi sordum, notlar aldım. Daha sonra bulduğum yazıları, yeniden okumak istersem elimin altında olsun diye oluşturduğum bir blogta topladım. Sonra biraz da kendim için yazmaya başladım.

Rusya'da bilerek yaşamak ve daha çok sevmek için okuduğum, derlediğim; bazıları da kendi gözlemlerimden oluşan yazıları topladığım bu Blogum (https://moskovanotlari.blogspot.com/ ) zamanla güvenilir, zengin bir kaynağa dönüştü.

Tanıma, öğrenme sürecinde epey bir mesafe katettim, ancak daha çok yolum var.

6.    Dil öğrenme, iş-meslek edinme, geçim sağlama konularında nasıl yol aldınız? 

Rusça dünyanın zor dillerinden.

Bahsettiğim gibi Moskova’ya gelmeden önce de biraz Rusça öğrenmiştim. Geldiğimde, başlangıçta kurslara gittim. Sonrasında hayatın içinde öğrenme sürecimi sürdürmeye karar verdim.

Aslında imkanım olsaydı, akademik bir ortamda eğitim almayı çok isterdim.

Bir iş teklifi üzerine çalışmak için geldiğimden başlangıçta iş sorunum olmadı. Ancak sonrasında o iş sona erince, biraz işsiz, biraz işli yeni bir süreç başladı.

Şu anda hala çalışıyorum.

7.    Gittiğiniz ülkeye-topluma kendinizi kabul ettirmek için neler yaptınız? 

Göçmenlik genlerime işlemiş herhalde.

Ben,  Mübadele sonrasında Selanik’ten zorunlu göçe tabi tutulan, Manisa Kırkağaç’a yerleştirilen bir m’acir ailesinin çocuğuyum.

Bizim yerleştirildiğimiz Ege kasabalarında mübadillere göçmen, göçeden anlamında muhacir derler.

Malum bütün göç hikayeleri hüzünlüdür. İnsan köklerinden, sevdiği topraklardan, komşularından kopmak istemez.

Göçmen...Göç...Hicret...Daha da ötesi hicran.

Yaşar Kemal’in dediği gibi, “Kolay iş değil.., İnsanın yurdundan ayrılması yüreğinin kopması gibi bir şey.”

Onca zaman geçmiştir, ancak evlerde anlatılan memleket hikayeleri, acılar, hasretler hep belleklerde, yüreklerde...Öykülerimin pek çoğunda bunları bulmak mümkün.

Sonra babamın memuriyeti nedeniyle Ankara...

Hani bizde adettendir; ilk tanışmada “Nerelisin hemşerim?”  diye soraralar. Ben bu durumlarda, cevap vermeden önce, hep tereddüt ederim.

Ankara doğumlu; ilk, ortaokul, lise, üniversite eğitimini ODTÜ’de, Ankara’da tamamlamış; iş yaşamına yine Ankara’da başlamış; daha sonra sevdalısı olduğu İstanbul’a göçüp, orada yaşayıp, çalışmaya başlayan; bir ara İzmir, sonra yeniden İstanbul, daha sonra Moskova’da çalışıp, yaşayan; oradan oraya dolaşan, dolaşmaktan başı dönen biriyim.

“Gençliğimi, çocukluğumu düşleyince Ankara, kader bağlayınca İstanbul” derken bir de nereden çıkmıştı bu Moskova!

Kimimiz ekmek parası için, kimimiz yaşamımızda yeni bir sayfa açmak için Rusya'ya gelmiştik; burada yaşıyorduk... Rusya'da hayat bazılarımız için çok zordu; bazılarımız ise bu zorlukları çoktan aşmış, burada çoluk çocuğa bile karışmışlardı. Hepsi bir tarafa mademki burada yaşıyorduk sevmek ve öğrenmek zorunda olduğumuzu düşündüm.

Sonra benim Blogumda yazdıklarımı fark edenler oldu. Kendi internet gazetelerinde, dergilerinde yazmamı istediler.

Başladım. Hala da yazıyorum.

Rusya’da TurkRus.com  ( http://www.turkrus.com/ ) isimli bir internet gazetesinin düzenli yazarları arasındayım.

Bu internet gazetesinin editörü Suat Taşpınar, yazdıklarım için tanıtımında “Öykü tadındaki makaleler... Rusya’da, hayata dair çelişkileri, ince bir bakışla fark edilebilecek detayları bazen mizahın, bazen hüznün sosuna batırarak sunuyor okurlarına,” demiş sağ olsun.

Burada yayımlanan yazılarım, bir sonraki gün Türkiye’de Medya Günlüğü (http://medyagunlugu.com/) isimli bir başka internet gazetesinde tekrardan yayımlanıyor. 

Daha önce tanımadığım başkaları yazılarımı Azerbeycan diline çevirip yayımladılar.

Bu yazılar, daha çok Rusya’da yaşayan Türkler için yazılmış, ağırlıkla bilgilendirme ve eğlendirme amaçlı. Bazen ciddi konuları, öykülendirerek, araya anektodlar katarak kolay okunur hale getirmeye çalışıyorum.

Öykü tadındaki yazılarımda yer alan kahramanlar kalıcı hale geldiler. Sık sık başka yazılarda da okurların karşısına çıkıyorlar.

Çok değişik, hoşlandığım tepkiler alıyorum. Özel olarak arayanlar, yazanlar oluyor. Yazılarımda konu ettiğim sevdikleri kahramanlara daha çok yer vermemi isteyenler bile oluyor.

Tür olarak ne demek gerekir, bu tür yazılara?

Rauf Mutluay, buna benzer yazım türleri için "Eskilerin musahabe, sohbet, Nurullah Ataç'ın söyleşi diye andığı yazı türü; çok kesin olmayan bir düşünce konusunda konuşma edasiyle ve gizli diyaloglarla beslenerek yazılmış ürünlerdendir. Kesin kuralları olmamakla, denemenin gittikçe genişleyen sınırları içine girmekle birlikte eski yazarlarımızın bazı verimlerine dayandırılır; oysa, sohbet denen yazılar çoğunlukla anılar ve izlenimler karışığıdır. Aslında söyleşileri, makale ile deneme arasında, daha çok İkinciye yakın özgür yazılar saymak gerekir," demiş.

Yani bazıları kestirmeden yazı diyor, bazıları öykü, diğerleri fıkra,

Veya musahabe…

Bu yazılar birikiyor. Belki bunlar Rusya’da kitap olarak basılır diye umuyorum.

Niye yazdım bu yazıları?

Kendimi fark ettirmek ve kabul ettirmek için kuşkusuz. Bence masum bir çaba.

 

8.    Bilim, eğitim, kültür-sanat-edebiyat alanlarında kendinizi nasıl geliştirdiniz?

Ben çok küçük yaşlarda, mesela altı yaşımda yazmaya başladım diye anlatmaya girsem ciddi olmaz.

Bu, biraz televizyonda söyleşi yapılan şarkıcıların cevapları gibi olur. Şaka bir yana yazmak bir birikim olayı tabii ki… Okuma-Yazma diyoruz; öne “okuma”yı koyuyoruz. Okumaya başlamadan yazmayı beceremiyoruz. İyi yazmak için de çok okumak lazım. Herkesinki gibi benim yazma serüvenim de okuma serüvenimle başladı diyebilirim. Başlangıçta bunlar edebi şeyler değildi, tabii ki. Her küçük çocuğun yaptığı gibi resimli romanlar, hikayeler; bolca Tom Miks, Teksas, Red Kit, Karaoğlan okudum.

Altı yaşımda, biz, Ankara’da Emek Mahallesine taşındığımızda orası etrafta tek tük evlerin olduğu, daha ismi bile konulmayan bir yerdi. Kendisini birdenbire tek tük evlerin, göz alabildiğince boş arsaların olduğu, arkadaşlık edebileceği çok fazla çocuğun olmadığı bir mahallede bulan küçük bir çocuk ne yapar? Eline ne geçerse okur; okuma yazma öğrenmeden önce sadece resimlerine bakar, kendi düş evreninde onlara yeni hikayeler uydurur. Ben de öyle yaptım: Bulduğum ne varsa saatlerce baktım; hayaller kurdum; resimlerini, yazılarını taklit edip boş kağıtlara döktüm.

Arkadaşlarımın çoğu memur ailelerinin çocuklarıydı. Okuma yazmayı mahalledeki pek çok çocuk okula başlamadan önce öğrenmişti. Benimki öyle olmadı. Babam, okulda öğrenmenin daha doğru olacağını düşünmüştü. Bu yüzden de sınıftaki arkadaşlarımın çoğundan sonra yarışa katıldım. Bunun başlangıçta çok zorluğunu çektim. Neyse, zamanla arayı kapattım. Okuma yazmayı söktükten sonra babamın aldığı resimli hikaye kitaplarının hepsini okudum. Bunlar bittikten sonra çocuk romanları, öyküler, masallar okumaya başladım. Ortaokula başladığımda artık Yaşar Kemal, Orhan Kemal okuyordum. Böyle devam etti; liseye giderken klasiklerin, Nobel ödülü kazanmış yabancı yazarların eserlerinin pek çoğunu okumuştum. Sonrası malum, böyle devam etti işte… Kitaplara daldım, kitaplarda başka dünyalara girdim, önce aklımı kaybettim; ancak sonra oralarda yeni bir akıl buldum.

9.    Bu alanlarda ortaya koyduğunuz yapıtlarınız var mı? Bu yapıtları gerçekleştirme sürecinizi betimler misiniz? 

Kendimi her ne kadar başka türlerde yazma çabam da olsa öykücü olarak tanımlıyorum.

İlginçtir, yazdıklarımın neredeyse tamamını gurbette, Moskova’da yazdım.

Şu ana kadar dört kitabım yayımlandı. Fırsat bulduğumda söyleşi, kitap fuarı, imza etkinliklerine katıldım.

Öykülerimin, şiirlerimin ve yazılarımın bir kısmı dergilerde, sanal ortamdaki sanat ve kültür sitelerinde daha önce yayımlanmıştı. Önemli bazı siyasal-kültürel dergilerin kurucuları ve yayın kurulu üyeleri arasında yer aldım. 2.Gila Kohen Öykü Yarışmasında Teşvik Ödülü ile ödüllendirilen “Fanus”  ve “Tiyatrocu” isimli iki öyküm  “Renkler, Öyküler...” isimli seçki kitabında, 2002 yılında, “Dedem Dimitri” isimli öyküsüyse Mübadele Öyküleri seçki kitabında 2010 yılında yayımlandı.

Hepsi Moskova’da yazılmış olmak üzere bir siyasi-anı kitabım, üç öykü kitabım var. İki yeni öykü dosyam ise basım aşamasında.

2013 yılında “Koca Bir Sevdaydı Yaşadığımız” isimli siyasi-anı kitabım Dipnot Yayınevi tarafından basıldı. Kitapta önemli kısmını genç bir ODTÜ öğrencisi olarak yaşadığım siyasi maceramı anlattım. O dönemin ODTÜ tarihini, siyasi gençlik hareketini merak edenler için derli toplu bir referans kitabı oldu aslında. Bu kitap çok ilgi gördü; yayımlandığı yıl yayınevinin en fazla satan kitabı oldu. Kitabın baskı adedinin neredeyse yarısı kadar eşten, dosttan olumlu mesajlar aldım. Bu, beni çok mutlu etti.

2014 yılında “Yitik Zamanlar Dükkanı”, 2015 yılındaysa “Akvaryumdaki (Ba)balık” isimli öykü kitaplarım Kanguru yayınevi, “Yaşam Annemin Hatırladıklarıysa” öykü kitabım ise Notabene Yayınevi tarafından yayımlandı.

Yayıncımın gazıyla  “Masal, mesel, mesela” isimli bir öykü-masal kitabı yazdım; sırasını bekliyor. Gezi olaylarının yaşandığı sıralarda başlayarak üç ay içinde daha çok “kronolojik anımsatıcı” diye adlandırabileceğimiz “Onlar taştan, biz ağaçtan” isimli, yayıncısını arayan bir roman yazdım.

Falan…

 

10. Çalışmalarınıza ya da yapıtlarınıza gittiğiniz ülkenin halkından, orada yaşayan Türkiyelilerden ne gibi dönütler aldınız?

Buradaki Rus yazarları ve edebiyat ortamıyla ilişkilerde bazı teşebbüslerim olsa da çok yol alamadım.

Bu da olacak inşallah.

Burada benim gibi gelmiş çok sayıda insanla tanıştım. Benim gibi yazma çabası içinde arkadaşlarım oldu. Birlikte adı mesela “Mosfanzin” olabilecek bir dergi çıkarmayı tasarlıyoruz.

 

11. Çalışmalarınızı/yapıtlarınızı Türkiye’de kamuoyuna mal edebildiniz mi? Toplumla buluşturma çabalarınız oldu mu?

Mazeret değil belki, ama ben yazmaya biraz geç başladım.

Kaçmaktan kovalamaya vakit bulamamak; edebiyatı ve yazmayı çok sevsem de arzuladığım kadar zaman ayıramamak ve zorunlu bir ihmalkarlık durumu hasıl oldu, haliyle.

Malum ben de ekmeğimi çalışarak kazanıyorum. Bundan şikayetçi falan değilim aslında. Keşke şu, kendimi zinde, verimli ve deneyimli bulduğum geçkin yaşımda da daha uzun süre çalışabilme olanağım olsa. Yaklaşık otuz yıllık bir çalışma yaşamım oldu. Öncesinden; on beş, on altı yaşlarımdan başlayarak süren onur duyduğum bir siyasi duruşum var. Çalışma yaşamım ve kültürel faaliyetlerimle ilgili çeşitli öz yaşam öykülerim oldu; ama ben, en çok hem bir 68’li, hem de bir 78’li olma halimi sevdim.

Öykülerim geç kitaplaştırıldı. Yazdıklarımın okurla buluşması ise ne yazık ki henüz bitmemiş, acıklı bir başka öykü konusu. Mutlu sona ulaşmak için daha çok mücadele vermek gerekiyor.

Günümüzde kitapların dağıtım kanallarına girmesi, kitapçı raflarında yer alabilmesi her geçen gün daha da zorlaşıyor. Ancak az sayıda yazarın ve büyük yayınevlerinin kitaplarını kitapçılarda bulabiliyoruz. Kapitalizmin kötü adaleti bu konuda da geçerli…

Edebiyat meraklısı biri olarak bilinenden çok değerli bir edebiyatımızın olduğunu iddia ediyorum. Genç ve değerli yazarlarımız var; ancak bu iyi edebiyat okurla buluşmak olanağını çok zor bulabiliyor.

Malum, öykü yazınının ülkemizde ticari bir cazibesi yok. Bir öykümdeki kahramanın ağzından söyleyeyim: “Öykü dünyasının insanları iyi insanlardır. Okurları, yazarları, yayıncıları… Çıkar ilişkisi yoktur aralarında… Zira öykü, çok okunmaz, satılmaz; ticari bir yanı yoktur. Öykünün ekonomisi yoktur”. Durum aynen böyle…

Bir yazar için kuşkusuz en kötü şey, okuruna ulaşamamaktır. Bu, bir futbol takımının seyircisiz oynaması gibi bir şeydir. Sevilmek, takdir ve teşvik edilmek, bütün yazarların besinidir. Yazarın okuruna kavuşması ve sevilmesi daha önce yazdıklarından daha iyilerini yazabilmesinin ön koşuludur.

Yazma nedenine birçok yazar farklı cevaplar vermiştir. Örneğin “yazmasaydım çıldırırdım,” falan gibi. Ben kendime en çok Marquez’in gerekçesini yakın buluyorum.  “Dostlarım beni daha çok sevsin” diye cevap veriyor, Marquez. Gerçekten de bana göre yazmak insani bir ilişki için gerekli olan bir şey. Paylaşmak isteğimi hayata geçirdiğim bir alan.

Yazdıklarımın okura ulaşmasından ziyade, benim dostlarımla aramdaki hayat bağlarımı oluşturması tarafını daha çok önemsiyorum. Benim gibi gurbette, dostlarından uzakta, yılın sekiz ayında soğuk ve uzun kış gecelerinin yaşandığı Moskova’da olan birisi için bunun önemini anlarsınız herhalde.

12. Yurt dışına çıktığınızdan bugüne kadar ayrıldığınız insanlarla, Türkiye toplumuyla, ülkenin durumuyla ilgili bağınız ya da çalışmanız nasıl? 

Türkiye’ye fırsat buldukça gidiyorum. Uçak biletlerinin pahalılığı ve zamansızlık tabii ki engel.

İnternetin olanakları sağolsun, bu sayede  bağım hiç kopmuyor.

Yani memleket meseleleri biraz karışık.

Istrati usta, “Yabancı demek memleketini sırtında taşıyan insan demektir,” demiş.

“Bu mudur, yoksa vatan hasreti dedikleri!? / Her sabahım gurbet gurbet / Yalnızlık sevişiyor baktığım karlı, boş sokaklarda / Bir şarkı duyuyorum sanki uzaklardan / Hüzzam ayrılıklar makamında,” diye başlamışım bir şiirime. Durum bu şiirdeki kadar acıklı değil tabii ki; ancak Türkiye benim sevgili vatanım, İstanbul ise en büyük aşkım; eninde sonunda birbirimize yeniden kavuşacağız.

Geçen sene oğlum da Moskova’ya yerleşip, çalışmaya başladı. Sekiz yaşında benden daha iyi Rusça konuşan Türk-Rus melezi bir kız torunum var.

Hemen dönsem falan derken işler karıştı, bilmiyorum devamı nasıl olacak?

Ancak bunca vatan hasretine rağmen artık uzun süren göçmenlik serüvenimden sonra biraz da her yerin insanı oldum.

Nasıl hissettiğime de kendi dizelerimle cevap vereyim:

“…

Birden annemi, babamı, kardeşimi, oğlumu ve tüm hısım akrabayı

Arkadaşlarımı, okulumu, mahallemi, misket yuvarladığım sokakları

Memleketimi, onunla da yetinmeyip çepeçevre bütün dünyayı,

Nehirleri, denizleri, ağaçları, çiçekleri, böcekleri,

Türkleri, Kürtleri, Ermenileri, Arapları, Çerkesleri, M'acirleri,

Rusları, Çinlileri, İspanyolları ve hatta Amerikalıları,

Ve şu içimi ısıtan, ışıtan, her şeye can veren güneşi,

Mehtaplı gecelerin kahramanı aydedeyi, yıldızları çok sevdiğimi fark ettim.

Acunistim desem olmazdı,

Evrenistim desem yine uymazdı

Ben kosmozistim deyiverdim

Bütün kosmozun aşığıydım.”

Son yolculuk

Samih Güven

Kaynak: https://samihguven.blogspot.com/

 

Lev Nikolayeviç Tolstoy 82 yaşında bir Ekim gecesi dönmemek üzere evini terk etti. Dünyanın en ünlü kişisi, kont Tolstoy sıradan elbiseler içinde gizlice arabaya bindi ve uzaklaştı.

Son zamanlarda sürekli tartışma yaşadığı karısı Sofiya’ya şunları yazmıştı: 

 “Gidişim sana acı verecek, üzgünüm, bana inan ve başka türlü yapamayacağımı anla. Benim evdeki durumum çekilmezdi ve çekilmez oldu. Öteki nedenlerin yanı sıra, şatafatlı koşullar içinde, eskiden olduğu gibi, yaşamayı sürdüremedim ve benim yaşımdaki ihtiyarların göreneğine uyarak, dünyayı terk edip, yaşantımın son günlerini sessizlik ve yalnızlık içinde geçirmek istedim…”

Fakat Tolstoy’un ayrıldığı Yasnaya Polyana’daki bu ev öyle sıradan bir yer değildi. Doğduğu, bahçesinde oynadığı, kırlarında dolaştığı, ava çıktığı, köylülerin derdini dinlediği, baba yadigarı bir yerdi. Tolstoy iki yaşında annesini, dokuz yaşında babasını kaybetmişti. Sevginin manevi gücünü onda buldum, dediği teyzesi büyütmüştü onu. Kazan Üniversitesinde doğu dilleri ve daha sonra hukuk eğitimini yarıda bırakıp, kendi kendini eğitmek ve yazar olmak üzere döndüğü yerdi terk ettiği ev. 

Tolstoy başarmıştı. Çok büyük bir yazar olmuş, hatta dünyanın en ünlü kişisi haline gelmiş ama ruhundaki fırtınalar dinmemişti. Hayatın anlamını sorguluyor, felsefecilerle, bilim adamlarıyla konuşuyor ama sorularına yanıt bulamıyordu. Farklı dini görüşler benimsemiş, Tanrı ile insan arasında aracılığa gerek olmadığını düşünmüş, kiliseyle ters düşerek aforoz edilmişti. Devleti, çarları da eleştiriyor, savaşa, şiddete, baskıya karşı çıkıyordu. Tolstoy hayatı boyunca hep arayış içinde olmuş, sonunda sevgi ve sadeliğin gücüne inanmıştı. 

Michel Aucouturier Tolstoy’un güncesi için şöyle diyor: “Tolstoy’un güncesi, bir kavganın, sürekli bir hoşnutsuzluğun ve sürekli bir kendini aşma gereksinmesinin kesin tanıklığını belirtir.”

Evet Tolstoy için büyük bir yazar olmak, zengin ve ünlü olmak önemli değildi. Hatta bencil ve kibirli yazarlar dünyasını kıyasıya eleştiriyor, insanlık için bir şeyler yapmak gerektiğini söylüyordu. 

Evine sürekli ziyaretçiler geliyor, müritleri çoğalıyordu. Tolstoy ailesinin de basit yaşaması ve lüksü terk etmesi gerektiğini düşünüyordu. Fakat karısı Sofiya ile sert tartışmalar yaşıyorlardı. Tolstoy’un eserlerinin telif haklarını bir kuruluşa devretmek istemesi ipleri iyice germişti.

Tolstoy’un özellikle 50’li yaşlardan sonra yaşadığı sıkıntılara ve arayışına anlam veremeyen Sofiya 1882’de ona yazdığı bir mektupta şöyle diyor: “Seni çok sık düşünüyorum ve içim sızlıyor, çünkü mutlu değilsin gibi geliyor bana. Senin için kaygılanıyor ve bir tür şaşkınlık duyuyorum. Niçin? Hangi nedenle?” 

Ruhunda fırtınalar esen büyük bir yazarın karısı olmak kolay değildi belli ki. Yazarın 48 yıllık hayat arkadaşı Sofiya 13 çocuk doğurmuş, Tolstoy’un en büyük yardımcısı olmuştu. Tolstoy’un yazdıklarını temize çeken, zaman zaman da ona fikir verendi Sofiya. Tolstoy kağıt israf etmeyi sevmezdi. Kağıdın her tarafını notlarla, çiziklerle, ilavelerle doldururdu. O yüzden yüzlerce sayfalık romanlarını temize çekmek öyle kolay bir iş değildi. Sofiya bunu zevkle yapıyor, ona yardımcı oluyordu.  Gerilip üzüldükleri çok oluyordu ama aralarında önemli bir sevgi bağı da vardı. Sofiya zaman zaman dert yanıyor, kıskanıyor, kızdığında da günlüğüne yazıyordu. 

Günlüğüne şunları yazmış bir ara: “Beni üzen ve küçük düşüren bu sevgi, onu tedirgin ediyor. O, kendi kendini yetiştirmeyle ilgili fikirlere ve Hristiyanlığa inanıyor. Bunu kıskanıyorum.”  

Sofiya’nın kıskançlık duyduğu kişilerden biri Tolstoy’un evlenmeden önce kendisinden bir çocuğu da olan Aksiniya adındaki köylü kızıydı. Tolstoy ile farklı bir dostluk ilişkisi bulunan ve Savaş ve Barış’taki Nataşa’nın esin kaynağı olduğu bilinen kardeşi Tanya Behrs’i de kıskanıyordu Sofiya. Halkla olan ilişkisini bile kıskanıyordu. Evine gelip giden, Tolstoy’la yakın muhabbet kuran Çertkov gibilerindense hoşlanmıyordu hiç. 

Tolstoy ise özellikle son yıllarında çok önem verdiği düşüncelerine kayıtsız kalmasına çok kızıyordu Sofiya’nın. Şöyle yazmış günlüğüne: 

“Böyle yaşayamayacağımı ve yaşamak da istemediğimi bir anlasalar artık, özel giysili uşaklarla çevrilmiş, gümüş tabaklar içerisinde dört türlü yemek ve bütün bu gibi gereksiz şeylerle ve başkaları kendileri için en gerekli şeyleri bile bulamadıkları halde… Oysa hepsi onlardan bir tek fedakarlık beklediğimi biliyor: Yalnızca lüksten vazgeçmelerini, Tanrı’nın, insanların arasında egemen olmasını istediği eşitliğe karşı işlenmiş korkunç bir günahtan başka bir şey olmayan şu lüksten vazgeçmelerini istiyorum sadece. Ne yazık ki, yatağımı ve hayatımı paylaşan karım, düşüncelerimi de aynı şekilde paylaşacak yerde onlara düşman kesiliyor…” 

Sofiya Tolstoy’un evi terk ettiğini öğrendiğinde kendini göle attı. Kurtarıldı ama birkaç kez intihar girişiminde bulundu.  

Tolstoy ayrıldığı evinden birkaç parça eşya almıştı. Optina Manastırına kardeşi Mariya’yı görmeye gidiyordu. Daha sonra herkesin kendisini aradığını öğrendi. Yolunu değiştirip Bulgaristan’a gitmek istedi. Kızı Aleksandra onu ikna etti. Hep beraber trene binerek geri dönüyorlardı. Astapavo’ya geldiklerinde tren garı şefinin evine geçti. Ciddi şekilde zatürre olmuştu.

Tolstoy’un yanında kızları Tatyana ve Aleksandra ile oğlu vardı. Sofiya da yetişmiş ama kocasını görmesine izin verilmemişti. Tolstoy bilincini yitirdikten sonra yanına karısının gelmesine müsaade edildi. Kızı TatyanaTolstoy anılarında şunları yazıyor:

“Annem yaklaştı, baş ucuna oturdu ve üstüne eğilerek ona veda etti. Suçlu olduğu her şey için bağışlanmasını yalvararak, sevecenlik dolu ve gönül okşayıcı sözler mırıldandı. Aldığı tek yanıt, birkaç derin iç çekmeden ibaretti.” 

20 Kasım 1910'da hayata veda etti büyük yazar. Çocukken oynadığı Yasnaya Polyana'daki tepeye gömülmek istemişti.

Ölümünden dört saat önce, kalp krizi doruğa çıktığında Tolstoy’un kızı Tatyana odadaydı. Tolstoy onun elini tuttu, ona doğru bastırdı ve şöyle dedi: “Pekala, bu son. Hepsi bu.” 

Tolstoy’un cenazesine köylüler akın etti. 100 kişilik koro "Ebedi Hafıza" şarkısını söyledi ve tabutu siyah paltolu yaklaşık 10 bin kişilik bir alay izledi. Rus halkı onu bağrına basmıştı. Ne çarlar, ne komutanlar ne de başka yazarlar böyle bir sevgiye mazhar olamamıştı. Çünkü büyük yazar, kont Tolstoy halka, sadeliğe ve sevgiye doğru yürümüş, Rusya’nın ruhu olmuştu. 

Astapovo istasyonu Tolstoy’un kaderine şans eseri bağlanmıştı. Şimdi oradaki saat hep 06:05’i  gösteriyor.

 

Rusya bu kez başarabilecek mi?

 

Samih Güven

Kaynak: https://samihguven.blogspot.com/

 

Tarih nasıl ilerliyor? Bireyler mi yoksa bireylerin kararlarına etki eden süreçler, yapılar ve ideolojiler mi önemli? İnsan özgürleşiyor mu yoksa her seferinde yeni bağımlılıklar ve farkında olmadığımız yeni kölelik ilişkileri mi kuruluyor? Toplumlarda hangi özellik ve açmazlar süregeliyor? 

Örneğin büyük Rusya coğrafyası, tarihsel motivasyonlar ve insanlarının özellikleri dikkate alındığında devletin iktidar ve güç devamlılığı açısından neler değişti? Süregelen açmazlar var mı? 

Aslında Osmanlı’nın ve Çarlık Rusya’sının çöküşleri aynı döneme denk geldi ama Osmanlı’da birçok ulus bağımsızlığına kavuşup, topraklar ciddi ölçüde küçülürken Rusya’da toprak ve güç konsolidasyonu farklı bir formatta devam etti. 

Sovyet deneyimi Avrupa’da devrimler olsa ve "soğuk savaş" yaşanmasa farklı sonuçlar doğurabilirdi kuşkusuz. Ama bunların neye benzeyeceği konusunda elimizde fazla veri bulunmuyor. Gördüğümüz Nazım Hikmet’in de işaret ettiği 1920’ler ve 50’ler arasındaki farklar sadece. Neticede hem Sovyet hem de Çin deneyiminin neden parti ve lider tahakkümü yarattığının tartışılması gerekiyor. 

Öncelikle tarihin nasıl ilerlediğine ilişkin farklı bazı yaklaşımlara yer vermek istiyorum. 

Ünlü tarihçi Marc Bloch tarihi “zamanda insan” olarak tanımladı. Buna göre tarih, insan eyleminin, yaratıcılığının, icatlarının ve çatışmalarının bir sonucuydu. Ama bu bakış açısı yapıların, sistemlerin ve ideolojilerin önemini azaltmıyor kuşkusuz. Dolayısıyla aktörler ve yapılar arasındaki etkileşim bir hayli önemli. 

Malum Karl Marks (Marx) tarihi ekonomi temelli sınıf çatışmalarının mücadelesi olarak ele almış, materyalist tarih anlayışı çerçevesinde politik hayat ve fikirlerin iktisadi hayatın karakteri ile belirlendiğini ileri sürmüştü.  

Marks’a göre ilk tarihsel eylem üretimdi ve bu da tarihin olabilirliğini belirleyen ilk koşuldu. Üretim güçleri ve üretim ilişkileri arasındaki devinim belirleyici bir role sahipti. Antik tipi, Asya tipi, feodal tipi ve burjuva tipi olmak üzere tarihte dört tip toplumsal şekillenme olmuştu. Bu biçimlerin birinden diğerine geçiş ise devrimlerle meydana geliyordu. Gerçek özgürlük sınıfsız topluma geçişle yani komünizmle sağlanacaktı. 

Önemli bir tarih felsefesi ortaya koyan Hegel ise tarihi, insan özgürlüğünün gerçekleşmesine doğru ilerleyen bir süreç olarak görmüştü. Hegel dünya tarihini, eski Yunan’daki şehir devletinin kamusal özgürlüğünden ve Roma Cumhuriyeti vatandaşlığından Protestan reformunun bireysel özgürlüğüne, modern devletin yurttaşlık özgürlüğüne kadar, insan özgürlüğünün aşamalarının bir anlatısı olarak ele almıştı. 

Çabuk gözden düşen Francis Fukuyama’nın yaklaşımına göre ise insanlık tarihi ideolojiler arasındaki bir mücadele olarak büyük ölçüde sona eriyor ve "soğuk savaş"ın bitmesi ve Berlin Duvarı’nın yıkılışı ile liberal demokrasi küresel zaferini ilan ediyordu. 

Daha önce başka bir yazıda görüşlerine yer verdiğim Yale Üniversite’nin ünlü tarihçisi Paul Kennedy ise genel olarak  ekonomik güç ve askeri güç arasındaki denge ve devinimin büyük ulusların yükseliş ve düşüşleri ve tarihin ilerleyişi ile yakından ilişkili olduğunu savunuyor.  

Kennedy’e göre dünya meselelerinde başat olan ulusların nispi gücü hiçbir zaman aynı kalmıyor. Bunun başlıca sebebi de ülkeler arasındaki eşitsiz büyüme hızları ve bir toplumdan diğerine daha fazla yarar sağlayan teknolojik ilerlemeler.  

Peki böyle bir girizgâh çerçevesinde Çarlık Rusya’sı, Sovyet Rusya ve bugünkü Rusya arasında ne gibi devamlılık ve farklar var? Bugünkü Rusya’da geçmişte yaşanan bazı çelişki ve açmazlar söz konusu mu yine? Ekonomik gelişme ve teknoloji tarih boyunca ne gibi etkilerde bulundu? 

Malum Paul Kennedy Çarlık Rusya’nın çöküşünü şu sebeplere dayandırmıştı: Çarların askeri mutlakiyetçiliği, eğitimin Ortodoks kilisesinin tekelinde olması, tarımı durağanlaştıran ve feodal kılan serflik sisteminin etkisi.  

Rusya Petro döneminden itibaren modernleşme deneyimi ile kültür ve eğitimde önemli değişimler yaşadı. Özellikle 19. yüzyılda dünya kültürüne dev katkılar yapıldı. Ancak ekonomik açıdan ve teknoloji anlamında istenilen atılım yapılamıyordu. Ayrıca tıpkı Osmanlı gibi savaşlar ve büyük askeri harcamalar ülkenin enerjisini tüketmişti.  

Sovyetler Birliğinde de yüksek savunma harcamaları zorunluluk haline gelmişti. Sovyet Rusya onu yok etmeye çalışan kapitalist dünyaya karşı bir varlık yokluk mücadelesi veriyordu. Buna ilaveten bir güç ve prestij mücadelesi olarak bilime ve uzay teknolojisine de önemli kaynaklar ayrılıyordu. Bu açılardan kapitalist dünya ile mücadele edilirken hem tarımda hem de sanayide Batı ülkeleri ile kıyaslandığında çok önemli verimlilik sorunları ortaya çıkmıştı. 

İlginç şekilde bugünkü Rusya açısından da büyük önem taşıyan ve yetkililerin de üzerinde durduğu husus ekonomik kalkınma, teknolojik atılım ve verimlilik konusu. 

Geçenlerde Rusya’da Yüksek Ekonomi Okulu'nun bir araştırması açıklandı. Araştırmaya göre, Rusya'nın gelecek vadeden teknolojiler pazarına katkısı yüzde 0,6 seviyesinde. Bu ise teknoloji yarışında Batı ile aradaki farkın kalıcı hale gelebileceği yolunda uyarılar içeriyor kuşkusuz. 

Araştırmaya göre Rusya'nın küresel teknoloji pazarına katkısının en yüksek olduğu alan yüzde 16,7'lik oranla nükleer teknolojiler. Ülkenin silah pazarındaki payı da yüzde 1,2 olarak hesaplanmış. 

Aynı araştırmaya göre üretim teknolojileri alanında en çok patent alınan ülkeler Güney Kore, Japonya, İsveç, İsrail ve Finlandiya iken teknolojik atılımda geride kalan 35 ülke içinde Rusya, Brezilya, Hindistan, Avustralya, Güney Afrika Cumhuriyeti, Arjantin ve Kazakistan gibi ülkeler bulunuyor. 

Rusya’nın gelişmiş ülkeler ile kıyaslandığında iş gücü verimliği açısından bazı dezavantajları olduğunu görüyoruz. 

Örneğin çalışılan saat başına düşen milli gelir rakamına OECD veri sisteminden bakıldığında İrlanda’nın 102 dolar, ABD’nin 72 dolar, Almanya’nın 66 dolar, Japonya’nın 46 dolar, Kore’nin 41 dolar, Türkiye’nin 45 dolar, Yunanistan’ın 34 dolar, Rusya’nın ise 27 dolar olduğu görülüyor.  

Yine de Rusya gözlemlerim bu göstergenin bir miktar yanıltıcı olabileceğine işaret ediyor. Çünkü Rusya’da iş gücü piyasası ve iş kültürü geçiş sürecinin kimi özelliklerini taşımaya devam etse de hızlı bir gelişim ve değişim de söz konusu.  

Bugün Rusya nominal olarak dünyanın 11 inci, satın alma gücü paritesine göre ise 6'ncı büyük ekonomisi malum. Ordusu ise dünyanın en büyük ikinci ordusu konumunda. Rusya jeopolitik konum ve politikası gereği askeri harcamalarını yüksek tutmak ve savunmaya önemli ölçüde kaynak ayırmak durumunda.  

Ancak ekonomi ve savunma dengesinin sağlanması uzun dönemde zorunluluk. Rusya teknolojik kabiliyetleri genele yayıp, ekonomisini daha fazla geliştirmesi gerektiğinin farkında. Bununla birlikte Rusya’nın nükleer, uzay, savunma, telekomünikasyon, internet, dijital teknolojiler gibi özellikleri önemli avantajlar sağlıyor.  

Rusya, üniversitelerini daha fazla geliştirmek, eğitim sistemini daha iyi hale getirmek ve büyümesini artırmak durumunda. Enerji ülkesi olunmasının avantajları söz konusu ama bağımlılığın yarattığı riskler de yok değil. Nüfus dinamikleri ise dikkate çeken başka bir husus.  

Bir başka konu ise tarih boyunca teknoloji, bilim ve ekonomik atılım konusunun genel olarak devlet eliyle yaratılması yönünde bir model söz konusu olmuş. Aslında bugün de farklı bir şey yok. Yani büyük kamu şirketlerinin çabaları olmasa özel sektörün bu dinamizmi besleyecek motivasyonu sınırlı. Dolayısıyla Rusya model konusunda da bir tercih yapma durumunda kanımca. 

Görünen o ki ülkelerin nispi konumlarını yine teknolojik farklar belirleyecek. Bugün artık Asya ve Çin faktörü söz konusu. ABD ve Almanya gibi ülkeler halen teknolojik üstünlüklerini sürdürüyor ama bir yandan da Çin gibi ülkelerden ciddi endişe duyuyor.

Rusya ise bir şekilde ekonomisini güçlendirmek zorunda. Zira Rus devletinin geleneğinde gücünün azalmasını kabullenebileceğine dair bir işaret yok.

Uzaya çıkışın 1. yıl dönümünde Gagarin'in yaptığı kutlama konuşması renklendirildi: ''Yaşasın barış''

VİDEO HABER

© RT

 

Russia Today (RT) Rus kozmonot Yuri Gagarin’in uzaya çıkışının 60. yıldönümü vesilesiyle eşsiz bir video hazırladı. Renklendirilmiş videoda Gagarin’in uzay yolculuğunun birinci yıldönümünde yaptığı konuşma yer alıyor.

Rus kozmonotun tebrik mesajı 1962’de 35mm’lik bir filme kaydedilmişti ve merkez televizyonda yayınlanmıştı.

Yapay sinir ağı teknolojisi yardımıyla arşiv görüntüleri tamir edilip renklendirildi, ayrıca görüntülerdeki ses de düzeltildi. Bu sayede yıllar sonra dünyanın ilk kozmonotunun görüntüleri renkli olarak izlenebiliyor.

8 soruda Rus turistler

Samih Güven

Kaynak: https://samihguven.blogspot.com/

 

1.Rus turistlerin Türk turizmindeki yeri nedir?

Türkiye sınır giriş-çıkış istatistiklerine göre 2020 yılında Türkiye’yi 15,9 milyon yabancı ziyaret etmiş. Salgın koşulları nedeniyle bir önceki yıla kıyasla yüzde 69’luk bir azalma söz konusu olmuş. Geçen yıl en çok turist gelen ülke 2,1 milyon kişi ile Rusya. 

Turizmin normal seyrinde olduğu 2019 yılında Türkiye’ye gelen yabancı sayısı 51,7 milyon kişi. Ödemeler dengesi istatistiklerine göre de 2019 yılı içerisindeki seyahat gelirleri 29,8 milyar dolar.  

Aynı yıl ülkemizi en fazla ziyaret eden yabancılar ise 7 milyon kişi ile Ruslar. Yapılan anketlere göre her bir Rus turistin ortalama 600-700 dolar civarında harcama yaptığı tahmin ediliyor. 

2019 yılında Rus'ları 5 milyon ile Almanya, 2,7 milyon ile Bulgaristan, 2,5 milyon ile İngiltere, 2,1 milyon ile İran, 1,9 milyon ile Gürcistan izlemişti. Bulgaristan ve Gürcistan rakamlarında ise alış veriş saikini not etmek gerekiyor.

2019 yılında Rusların en fazla ziyaret ettiği ülkeler ise Türkiye, Abhazya, Finlandiya, Kazakistan, Ukrayna, Çin, Estonya, Almanya, İtalya, Gürcistan, Tayland, Polonya, İspanya gibi ülkeler.

2.Rusların tatil motivasyonları nelerdir?  

Rusya’daki iklim koşulları dikkate alındığında Rusların en önemli tatil motivasyonlarının güneş, kum, deniz, yani kıyı turizmi olduğu görülüyor. Bu açıdan öne çıkan ülkeler Türkiye, Yunanistan ve Tunus. Geçmiş yıllarda önemli ölçüde turist ağırlayan Mısır ise son yıllarda kapalı kalmıştı. Şimdi yeniden gündeme gelen Mısır’ın mevsimsel olarak Türkiye ile çakışmadığını dikkate almak gerekiyor. Rusların şehir ve kültür turizmi tercihleri açısından öne çıkan ülkeler ise özellikle İtalya ve İspanya.

 

3.Rusların Türkiye’ye gelme sebepleri nelerdir?

Öncelikle Türkiye’nin başarısının tesadüf olmadığını söylemek gerekiyor. İklim özellikleri yanı sıra  1980’lerden sonra yapılan büyük yatırımlar ile sektörün kendini sürekli olarak geliştirmesi, rekabet avantajları ve devlet tarafından verilen desteklerin önemli payı var.

Türkiye'nin sunmuş olduğu kalite, fiyat avantajı, hijyen, güvenlik gibi faktörler oldukça önemli. Ayrıca özellikle Rusya ve bölge ülkeleri açısından uçuşa yakınlık, vizesiz rejim, otellerin aile ve çocuklara yönelik imkanları, bir çok otel personelinin Rusça konuşması gibi faktörler de katkı yapıyor.

Diğer taraftan Rusların Antalya başta olmak üzere birçok şehirde ev aldığı, Türkiye’yi kendilerine yakın bulduğu ve rahat ettikleri, İstanbul’u sevdikleri ve ziyaret etmek istedikleri, ortak aile sayısının önemli bir seyahat dinamizmi yarattığı gibi hususları dikkate almak gerekiyor.

4.Herşey dahil sisteminin önemi nedir? 

Türkiye’de öteden beri tartışma konusu olan bir husus her şey dahil sistemi. Bu sisteme yönelik önemli eleştiriler, turistlerin otellerde kapalı kalması, bunun da şehir ve kültür turizmini ve esnafı olumsuz etkilemesi. Ancak bu hususun Türk turizm sektörünce değerlendirdiğini ve sektörünün tercihini bu yönde kullandığını, aksi taktirde bu kadar yüksek sayıda turist ağırlanmasının mümkün olamayacağı anlaşılıyor. Buna ilaveten özellikle Rus turistlerin bu sistemi tercih ettiği, ayrıca birçok otel ve tesisin kendini buna göre ayarladığı bir durumda geri dönüş o kadar kolay görünmüyor.

 

5.Rus turistlerin olumsuz gördüğü hususlar nelerdir?

Ruslarla ilgili yapılan bir araştırmaya göre (Rusya Federasyonu Pazar Araştırması - 2014 - Moskova Kültür ve Tanıtma Müşavirliği), Türkiye’nin sağladığı yukarıda sözü edilen avantajlar yanında zayıf yanlar olarak gösterilen bazı hususlar da söz konusu. Yapılan araştırmalarda Rusların verdiği yanıtlar çerçevesinde olumsuz olarak belirtilen hususlar arasında zaman zaman bir şey satma veya diğer nedenlerle ısrarcı yaklaşımlar, bazen de kimi otel çalışanlarının aşırı samimi davranışları gibi konular öne çıkıyor. İlginç başka bir şikayet ise turist kalabalığı. Genel bir özellik olarak turistler gittikleri ülkelerde kendi milletlerinden insanları yanlarında çok fazla görmek istemiyorlar nedense.

Fakat şunu söylemek gerekir ki, sektörün bu zayıf yanlarını da sürekli geliştirdiği, otel personelinin kış dönemlerinde eğitime tabi tutulduğu ve şehirlerde özellikle belediyeler ve esnaf tarafından tedbirler alındığını görüyoruz.

 

6.Rus yetkililer konuya nasıl bakıyor?

Rusya vatandaşlarının Türkiye ekonomisine önemli bir katkı yaptığı ve bunun da takdir edilmesi gerektiği düşünülüyor kanımca. Rusya bir yandan da son yıllarda kendi iç turizmini geliştirmeye çalışıyor ve Türk otellerini örnek alıyor. Özellikle Kırım ve Soçi gibi şehirler alternatif yerler haline getirilmeye çalışılıyor. Ancak iklim, fiyat ve kalite gibi hususlar dikkate alındığında bu yerlerin Antalya gibi şehirlere alternatif olması kolay değil. 

Rusya siyasi ilişkilerin kötüleştiği dönemlerde turist kartını masaya koyabiliyor. Bunun en iyi örneğinin Uçak Krizi sonrası 2016 yılında yaşandığını ve o yıl Türkiye’ye sonbahar aylarının etkisiyle sadece 866 bin Rus turist geldiğini hatırlayalım.

Rusya bu kartı zaman zaman hem siyasi mesaj vermek hem de kendi turizmini destek için bir araç olarak görebiliyor.

Ancak örneğin son olarak bir buçuk aylık uçuş yasağının 533 bin tur paketinin iptal olmasına ve her iki ülkede de çok sayıda tarafın olumsuz etkilemesine neden olması söz konusu.

7.Rus turistler her iki ekonomiye de nasıl katkı sağlıyor?

Burada görülmesi gereken bir husus Rus turistlerin ülkemize severek geldikleri. Ayrıca Rus turistler Türkiye ekonomisine katkı sağladığı kadar Rusya ekonomisine de yarar sağlıyor. Rusya’da faaliyet gösteren ve turist getirilmesine aracılık eden tur operatörleri genelde Türk sermayeli olsa da bunlar istihdam yaratıyor ve vergi ödüyor. Ayrıca çalıştıkları çok sayıda acente Rusya ekonomisine katkı sağlıyor. Bir diğer husus ise Türkiye’deki otellerin bir kısmında Rus sermayesi bulunması. Yine Türk otellerinde çalışan Rusya ve bölge ülkelerinden çalışanları da dikkate almak gerekiyor.

 

8.Türkiye nelere dikkat etmeli?

Türk turizminin dinamik yapısı, birçok ülkedeki reklam ve tanıtım faaliyetleri, sektörün kendini sürekli geliştirmesi oldukça önemli. Dünyadaki gelişmelerin sürekli takip edilmesi, arz-talep dengesizliği gibi sorunlara da çözüm üretilmesi önem taşıyor.

Sonuç olarak cennet Ege ve Akdeniz kıyılarına sahip olduğumuz için şanslıyız. Bunu en iyi şekilde değerlendirmeye çalışıyoruz. Ama doğal güzelliklerimizi de korumamız gerekiyor. Kültür ve şehir turizminin daha da gelişmesi ile dinamik yapısıyla Türk turizm sektörünün daha da ileriye gideceği açık. Aslında her şeye rağmen otel karlılıklarının sanıldığı kadar yüksek olmadığı ve sektörün bütün bu başarısının otel çalışanlarının, emekçilerin ellerinde yükseldiği hususlarını da unutmamak gerekiyor.

Türkiye’nin önemli bir turizm ülkesi olması, ayrıca komşularımızla ekonomik ve ticari ilişkilerimiz dikkate alındığında dış politikanın bu hassasiyet dikkate alınarak yürütülmesi hayati önemde. Türkiye’nin Atatürk döneminde uyguladığı çok yönlü barış siyasetini hatırlatmaya gerek bile yok. Son on yılda yapılan hatalar ve yaşanan ekonomik kayıplar ise derslerle dolu.

NOT: Bu yazı üç yıl önceki bir yazının güncellenmiş halidir.