Tolstoy'a karşı Dostoyevski: Hangisi daha iyi?

Lev Tolstoy ile Fyodor Dostoyevski arasındaki karşılaştırmalar, tüm dünyadaki Rus edebiyatı hayranlarının zihnini meşgul eden tükenmez bir temadır. 19. yüzyılın iki önemli ustası, bugün hâlâ üzerinde çalıştığımız, tartıştığımız, analiz ettiğimiz şaheserlere imza attılar. Ama birinin diğerinden daha iyi olduğunu kesin olarak söyleyebilir miyiz? Yaratıcılıklarının iplerini çözerek, tarzlarını, yaklaşımlarını ve felsefelerini derinlemesine inceliyor ve cevabı bulmaya çalışıyoruz.

 

1. Konular: psikolojik derinlikler ve destansı tuvaller

Tolstoy ve Dostoyevski, fikirlerini somutlaştırma biçimleri bakımından birbirinin zıttıdır:  

- Fyodor Mihayloviç, insan ruhunu araştıran bir araştırmacı gibi, kahramanlarının çırpınışlarını, iç çatışmalarını gözler önüne seriyor. İster Suç ve Ceza, ister  Karamazov Kardeşler olsun, romanları  entelektüel arenalardır. Burada iyilik, kötülük, inanç ve şüphe çarpışır. Her sayfa, yüreğimize dokunan varoluşsal sorulara doğru atılmış bir adımdır.  

-Tolstoy görkemli öykülere tutkuyla bağlıdır. Savaş ve Barış  ile  Anna Karenina adlı eserleri  yalnızca bireysel kahramanların değil, aynı zamanda bütün çağların, toplulukların ve ulusların kaderlerine ışık tutuyor. Bunlar sıradan romanlar değil; tarihsel bağlamın, toplumsal dramların ve doğayla bağlantının birincil rol oynadığı panoramalardır.  

Dostoyevski bizi iç gözlemin uçurumuna sürüklerken, Tolstoy tüm bir evreni kapsayan anıtsal bir şey sunar.

 

2. Stil: Ayrıntılar ve Dram

-Lev Nikolayeviç gerçekliğin en küçük yönlerini ustalıkla yeniden üretiyor. Bir kapının gıcırdamasını, bir mum ışığını bile tasvir edişi, okuyucuyu geçmiş yüzyıllara götürebiliyor. Günlük yaşamın doğal ve pitoresk görüntüleri bizi çağa bağlayan bir portal haline geliyor.  

- Dostoyevski'nin başka bir amacı var. Detaylara dalmaktan kaçınıyor ve doğrudan olayın derinliklerine iniyor. Onun üslubu, karakterleri umutsuzlukla umut arasında sıkıştıran, gerilimli diyalogların ve çatışmaların gücüyle dolu bir fikir fırtınasıdır. Eserlerinin atmosferi yoğun, karanlık ve nüfuz edicidir.

Tolstoy gerçekçi yaşam vahaları yaratırken, Dostoyevski bizi insan duygularının ve gerilimlerinin kaosuna fırlatır.

 

3. Karakterler: Yaşayan İnsanlar ve Felsefi Semboller

-Tolstoy'un karakterleri şaşırtıcı derecede gerçeğe yakındır. Karmaşıktırlar, çok katmanlıdırlar, yaşarlar, hata yaparlar, değişirler. Piyer Bezuhov manevi deneyimler aracılığıyla hayatının anlamını arar, Anna Karenina toplumun zincirlerinden kurtulmaya çalışır ama trajik bir şekilde yenilgiye uğrar. Onlar da bizim gibiler.

-Dostoyevski’nin dünyalarında karakterler daha çok semboliktir. Raskolnikov vicdan mücadelesinin canlı bir örneğidir. Prens Mışkin saf erdemi temsil ediyor. Bu tür imgeler bizi günlük hayattan çok felsefi kavramlara sürüklüyor.

Tolstoy’un kahramanları insanlığın aynasıysa, Dostoyevski’nin kahramanları da varoluş ilkelerinin anahtarlarıdır.

 

4. Fikirler: Yaşamın anlamı ile özün anlamı arasındaki fark

- Dostoyevski'nin romanları bir meydan okumadır. Bunları okurken kendimizi Tanrı'yı, gerçeği, kurtuluşu ve günahı aramanın karanlık labirentlerinde buluyoruz. Eserleri kesin olarak cevaplanamayan sorular ortaya koyuyor.  

-Tolstoy anlamlı yaşamayı öğretir. İnsanın toplumla, doğayla ve kendisiyle uyumunu yansıtır. Eserleri hayatın nasıl yüce bir şeye dönüştürülebileceğini gösteriyor.

Dostoyevski, ışığı görebilmemiz için acıyı ve karanlığı ortaya koyarken, Tolstoy bize halihazırda var olan dünyayı takdir etmeyi öğretir.

 

Ve...En üstte kim var?

Bu soruya kesin bir cevap vermek mümkün değildir. Her şey ne aradığınıza bağlı:  

-Duygu, heyecan, felsefe ve yoğun dram mı istiyorsunuz? Dostoyevski'nin büyüsüne kapılacaksınız.  

-Destansı, geniş anlatımlı ve ayrıntılı hikayelere aç mısınız? Tolstoy'u kesinlikle seveceksiniz.  

Seçim yapmak yerine her ikisinin de dünyasına dalın. Hem Tolstoy hem de Dostoyevski, içinden bambaşka bir insan olarak çıkacağınız bir yolculuk sunar. Büyüklükleri, her birinin bize insan varoluşunun eşsiz bir yönünü göstermesi gerçeğinde yatmaktadır.