Bir ‘Milli Marş’ hikayesi

Metin Uçar

Bazı ülkeler vardır. Milli marşları çaldığında hatırlarsınız. Bu ülkelerin bayrakları da tanıdık gelir size. Çünkü bu ülkelerin sporcuları uluslararası yarışmalarda çok sık altın madalya alırlar. Her ülkenin sporcusu ve peşindeki milyonlarca seveni ülkelerinin milli marşı çalarken gurur anları yaşarlar. Bazı ülkelerin kültürel güzelliklerinin milli marşlara yansıması yüzümüzde ‘gülümseme’ doğurur. Pek alıştığımız milli marşlara benzemezler, ancak çalınanın milli marş olduğunu bildiğimiz için bu ‘gülümseme’ sevinç ifadesi bir gülüşe dönüşür. Bu yazımda size bir milli marş hikayesi anlatmak istiyorum. Dikkat edeniniz oldu mu bilmem ama SSCB döneminde dinlediğimiz SSCB milli marşı ile yeni Rusya’nın milli marşı tıpa tıp aynıdır. Anlatacağım hikaye SSCB milli marşının nasıl Rusya milli marşı haline geldiği hakkında.

Bu konuyu benim açımdan ilginç yapan ise SSCB’nin dağılmasına rağmen etkisinin öyle bir seferde kaybolmadığını göstermesi. Yani SSCB’de yaratılan, yerleşip gelişen düşünce ve kültür dünyası o kadar güçlüdür ki kendisi artık tarihin sayfalarına malolsa bile sahip olduğu gücü ve meydana getirdiği enerji ile yeni bir çok devletin 30 yıldır ayakta durmasını sağlayabilmiştir. Umarım birgün bu ülkelerde yaşayan insanlar da böyle konulara kafa yorarak ‘biz nerede hata yaptık?’ diye sorarlar. Çünkü bahsettiğim enerji her geçen gün azalıyor. Yerine ise layık bir sistem henüz getirilmiş değil.

Gelelim SSCB ve Rusya hattında milli marş hikayemize.

SSCB öncesinde Rusya’da milli marş tam 10 değişik şekilde söylenmiştir.

İlk milli marşın sözlerini 1791De Gavriil Derjavin’in yazdığı, ‘Zafer gümbürtüsü, kop!’tur. Bir çok satırında Osmanlı İmpatatorluğu’ndan bahsedilir. Adının top seslerini hatırlatması bir rastlantı değildir. Nakaratı şöyledir: Yaşasın ey, Yekaterina! Yaşasın müşfik anamız!

1817 – 1833 arasında İmparator 1. Aleksandr’ın emri ile söylenen ‘Rusların duasını’ duyarız.

Yine bu dönemde resmi olmasa da milli marş olarak söylenen ‘Zion’da şanlı Rabbimiz’ çeşitli kutlamalarda ve olaylarda söylenir. Bu marşın melodisi 1917’ye kadar Kremlin’in saatli kulesinden çalınır. Ekim devriminden sonra Rusya’dan kaçan Çar’lık yanlısı göçmenlerin de milli marşı olmuştur.

1833’de resmen kabul edilen ve 1917’ye kadar söylenen milli marşın adı ise ‘Tanrı Çar’ı koru’dur.

1917’de yaşanan Şubat Devrimi’nden sonra karşımıza yeni bir milli marş çıkar. ‘Preobrajenskiy marş’.

1917’nin ilk aylarında popüler olan bir marş daha duyarız. ‘Marseillaise’li işçi kadın’dır bu marşın adı. Müziği direkt olarak Fransız milli marşından alınmıştır.

1917’de geçici hükümet tarafından kabul edilmemiş bir milli marş projesi daha vardır. ‘Özgür Rusya Marşı’.

1918 – 1944 arasında adını ‘Beynelmilel’ filminde duymuş olabileceğiniz ‘Enternasyonal’ söylenir. Önce Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin milli marşıdır, arından da 1922’de SSCB’nin milli marşı haline gelir.

1944 yılına geldiğimizde bu yazımıza da konu olan SSCB Milli Marşı ile tanışırız. Bu milli marşın bestesini A.V. Aleksandrov yapar, sözlerini ise S.V. Mihalkov yazmıştır. Sergey Mihalkov, diğer bir yazımda bahsettiğim Oscar sahibi film yönetmeni Nikita Mihalkov’un babasıdır. Sergey Mihalkov, SSCB milli marşı için üç değişik metin yazmıştır. İlk kabul edilen metinde Lenin’e ve Stalin’e övgü içeren satırlar bulunuyordu. Stalin öldükten sonra ‘kişi kültüne’ karşı tepkinin sonucu olarak 1956 – 1977 arasında SSCB milli marşı sözsüz olarak çalınır. 1977’de Sergey Mihalkov’un kaleminden miili marşın yeni versiyonu çıkar. Stalin’in adı artık yoktur metinde. SSCB’nin son yıllarında milli marşın yine sözsüz olarak çalındığına tanık oluruz. Bu adeta ülkenin komünist ideolojiden yavaş yavaş vazgeçmeye başladığının habercisidir. Yaşanacak olaylar Sergey Mihalkov’un yazdığı bir şiir versiyonu daha olduğunu daha ortaya çıkaracaktır.

SSCB’nin artık olmadığı, 90’lı yılların başından itibaren Rusya Federasyonu milli marşı ‘Vatansever şarkı’ adını taşır. 1991’den sonra Rusya Federasyonu artık bağımsız bir devlettir ve o zamanki devlet başkanı Boris Yeltsin’in emri ile milli marş olarak çalınmaya başlanır. Ancak bu marşa yazılan söz olmadığı için sözsüz olarak çalınırdı. Bir dönem SSCB milli marşının yeniden kullanılması Duma’da görüşülür ancak kabul edilmez. 2000 yılında olimpik sporcular dönemin devlet başkanı Vladimir Putin’e bir şikayette bulunurlar. Buna göre altın madalyanın şerefine, bağıra bağıra söyleyecekleri bir marşları olmadığı için üzgündürler. Vladimir Putin bu işe de el atar.

Bu yıllar eski sistemin izlerinin kazınmaya çalışıldığı bir dönemdir. Eskiyi hatırlatan ne varsa değiştirilmektedir. Bu değişikliğe karşı durabilen iki sembol olmuştur. Biri Orak çekiçli SSCB arması diğeri de SSCB milli marşıdır. O günlere tanıklık etmiştim. Şöyle bir düşünün orak çekiçli arma aklınıza gelen her yerde vardı. Yazışma için kullandığınız kağıtlarda, pullarda, banknotlarda, binaların cephelerinde, resmi arabaların üzerinde vs vs. Sonuçta tüm ülkedeki orak çekiçli armaların artık tarihi kabul edilen binaların cephelerinden kazınmasının maliyeti ortaya çıkınca bu işten vazgeçildi. Tıpkı ekim devrimi sonra tüm kiliselerinin yıkılmaması gibi SSCB dönemini hatırlatan bu sembollere de dokunmadan bırakma tercih edilmiştir. Ancak söz konusu milli marş olunca durum biraz farklı idi. Yeni Rusya devletine yeni bir milli marş lazımdı. Rusya’da bir atasözü vardır: ‘En iyisi, iyice unutulmuş eskidir!’ O günlerde yeni devlet başkanı Vladimir Putin, SSCB milli marşının yazarı Sergey Mihalkov’un oğlu Nikita Mihalkov’u Kremlin’ne davet eder. Oğul Mihalkov, babasının yazdığı üçüncü bir milli marş versiyonu olduğundan bahseder. Vladimir Putin’in dahi düzeltme önerileri olan yeni metin konusunda nihayet Sergey Mihalkov’un şiirinde karar kılınır. Ancak büyük bir risk vardır. O da yeni Rusya devletinin sembolü olacak milli marşın SSCB’den miras alınması. Bu konuda dönemin liberal çevreleri gerçekten de gürültü koparırlar. Ancak Putin’in hızlı hareketleri sayesinde bir komisyon tarafından incelenen, kabul edilen ve Putin’in imzaladığı emir ile kanunlaşan yeni Rusya Milli Marşı ilk defa 1 ocak 2001’de televizyondan yayınlanır. Herkes sözlerine ne olacağını beklerken, yine Sergey Mihalkov’un kaleminden çıkmış, ancak içinde SSCB’ni hatırlatacak sembollerin olmadığı bir metindir bu.

O gün bu gündür de resmi törenlerde, spor müsabakaları ödül törenlerinde ve tabii ki yeni yılın ilk saniyelerinde çalınır.

Rusya milli marşı, nerden geliyor ve marşa yüklenen anlam

Kaynak: https://www.gazetem.ru/

Rusya Federasyonu milli marşı, yani Rusça olarak Государственный гимн Российской Федерации, (Okunuşu: Gosudarstvenniy gimn Rossiyskoy federatysii).

Rusya milli marşı nereden geliyor?

Günümüzde Rusya Federasyonu’nda okunan milli marşın hem çok eski hem de çok yeni bir tarihi geçmişi bulunmaktadır. Bu nasıl olabilir diyorsanız? Marşın sözleri yeni, bestesi ise eskidir.

Marşın hikayesi

Çarlık Rusyası yıkılıp Sovyet Rusyasına geçildiğinde uzun bir süre yani 1944 yılına kadar enternasyonal marşı kullanılıyordu.

Ancak 1944 yılında Sovyet Rusyası ülkenin milli marşı konusunda bir karar aldı. Aleksandr Aleksandrov’a ait Jit stalo luçşe (Türkçesi Hayat daha iyi hale geldi) ve Bolşevik Parti Marşı’ndan uyarlanarak Sergey Mihalkov’un yazdığı marş Sovyetler Birliği Marşı olarak okunmaya başlandı.

Tabii ki dönemin lideri Stalin hayatını kaybettikten bir kaç yıl sonra 1956-1977 yılları arasında marş sözsüz olarak kullanıldı. 1977’de ise Staline atıfta bulunan sözler çıkartılarak Mihalkov tarafından yeniden yazılarak komünizmin ve II. Dünya Savaşı’nın zaferlerine vurgu yapan sözlerle değiştirilerek kullanılmaya başlandı.

Ta ki, Sovyetler Birliği dağılıncaya kadar… Rusya’da 1990 ile 2000’li yıllar arasında tam bir geçiş dönemi yaşandı. Hayatın her anlamında boşlukta bir dönemdi bu süreç. İşte o dönemlerde Mihail Glinka tarafından bestelenen  “Patriotiçeskaya pesnya” yani  Yurtsever Şarkısı sözsüz olarak kullanıldı.

Ancak sözsüz bir milli marşın başta madalya kürsüsüne çıkan sporcuları olmak üzere motive etmediği görüşü 2000’li yıllara girilirken büyük tartışmaya neden oldu. Son noktayı ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin koydu ve bugünkü marşın hayata girmesini sağladı.

Sovyet Marşı’nın yazarı bir kez daha kalemi eline aldı ve bugünkü sözler ile marşı yeniden şekillendirdi. İlk kez o yıl 30 Aralık’ta Kremlin Sarayı’nda icra edilen marş, “Rusya Federasyonu Devlet Marşı” olarak kullanılmaya başlandı.

İşte Rusya Milli Marşı’nın Rusça ve Türkçe alt yazılı hali:

MARŞIN SÖZLERİ:

Россия – священная наша держава,

Rusya – bizim kutsal ulusumuz,

Россия – любимая наша страна.

Rusya – bizim sevgili vatanımız.

Могучая воля, великая слава –

En büyük güç, en büyük şan

Твоё достоянье на все времена!

Her zaman senindir ve senin kalacak!

Славься, Отечество наше свободное,

Hür vatanımız sen hep şanlı ol

Братских народов союз вековой,

Yüzyıllarca kardeş olan halkların birliği

Предками данная мудрость народная!

Atalarımızın halka verdiği hikmeti!

Славься, страна! Мы гордимся тобой!

Vatanımız sen çok yaşa! Seninle gurur duyuyoruz.

От южных морей до полярного края

Güney denizlerinden kuzey kutbuna kadar,

Раскинулись наши леса и поля.

Orman ve topraklarımız yayıldı

Одна ты на свете! Одна ты такая —

Sen bu dünyada bir tanesin, senin gibisi yok.

Хранимая Богом родная земля!

Tanrı tarafından korunan bu anavatan!

Славься, Отечество наше свободное,

Hür vatanımız sen hep şanlı ol

Братских народов союз вековой,

Yüzyıllarca kardeş olan halkların birliği

Предками данная мудрость народная!

Atalarımızın halka verdiği hikmeti!

Славься, страна! Мы гордимся тобой!

Vatanımız sen çok yaşa! Seninle gurur duyuyoruz.

Широкий простор для мечты и для жизни

Hayaller ve hayat için sınırsız bir toprak

Грядущие нам открывают года.

Geleceğin yollarını bizlere gösteriyor

Нам силу даёт наша верность Отчизне.

Vatanımıza sadakat bize güç veriyor

Так было, так есть и так будет всегда!

Bu hep böyleydi ve hep böyle olacak!

Славься, Отечество наше свободное,

Hür vatanımız sen hep şanlı ol

Братских народов союз вековой,

Yüzyıllarca kardeş olan halkların birliği

Предками данная мудрость народная!

Atalarımızın halka verdiği hikmeti!

Славься, страна! Мы гордимся тобой!

Vatanımız sen çok yaşa! Seninle gurur duyuyoruz.