Balalayka

Balalayka, Lavta ailesinden Rusya'ya özgü bir telli çalgı türüdür. Genellikle Orta Asya'da çalınan üç teli ve yuvarlak bir gövdesi bulunan dombra adındaki bir müzik aletinden esinlenilerek 1700'lü yılların sonuna doğru geliştirilmiştir. Balalayka, aslında halk şarkılarıyla birlikte tek başına çalınır. Ama son yıllarda büyük balalayka orkestraları kurulmuştur. Balalaykanın gövdesi 3 köşelidir ve 3 teli vardır.

Rus köylülerinin dans havalarına eşlik etmesiyle milli bir değer kazanmış, göçmen Beyaz Ruslar tarafından bütün Avrupa'ya yayılmıştır.

Balalayka, pikkolodan kontrbasa kadar altı boyda yapılır. Sırtı düzdür, üçgen biçimli göğsü, sapa doğru incelir. Saptaki perde­lerin yerleri değiştirilebilir.

Gövdenin göğüs bölümünün dar ucunda küçük bir yuvarlak ses deliği yer alır. Genellikle kirişten yapılan üç teli vardır; bunlar uçtan germelidir ve kemandakine benzer bir eşik üstünden geçer. Kiriş teller parmakla çekilerek, madenden yapılmış teller ise deri mızrapla çalınır. Balalayka aslında bir halk müziği çalgısı olmakla birlikte, 20. yüzyılda büyük bala­layka orkestralarında da kullanılmıştır. Çal­gının en çok kullanılan boyu (soprano), genellikle orta do’nun üst oktavında mi-mi- la olarak akort edilir.

Karadeniz’in kemençesi, Anadolu’nun sazından bildiğimiz görüntüler balalayka için de aynıdır. Balalayka eşliğinde bayram günlerinde şarkılar söylenir, dans edilirmiş. Balalaykanın genel görüntüsü aslında pek değişmemiştir: Uzun sapı olan üçgen gövdeli bir çalgıdır. Toplam üç teli vardır. Yine de birebir aynı şekil ve konstrüksiyon ile bugüne ulaşmıştır demekte zor; elbet bazı değişikliklere uğrayarak yeni modellemeleri çıkmıştır. Şimdilerde sadece üçgen değil, yuvarlak gövdeli balalaykalar da vardır. Boyutları değişik olan balalaykalarda ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri bir insan boyundadır ve kontrabas balalayka olarak adlandırılır. Bu çalgı alçak notalarda ses çıkarır.

İlk balalayka orkestrası 1888 senesinde kurulmuştur. Bu orkestrada değişik ebat ve tınılarda balalaykalar yer almıştır ve o dönemde bu orijinal çalgı için hazırlanan repertuar da şekillenmiştir. Rus halk çalgıları ile profesyonel icranın babası Vasiliy Andreyev olarak kabul edilir. Andreyev, balalaykayı akademik bir müzik aleti olarak Dünya’ya da tanıtan ilk kişidir. Adı geçen orkestra bugün de mevcuttur ve adı Andreyev Devlet Akademik Rus Orkestrası olarak geçer.