Vanka-Vstanka, Rus çocuklarının gözdesi, yere koyup yatırmaya çalıştığınızda yeniden dikey konuma dönen, yuvarlak tabanlı oyuncak bebek şeklinde bir oyuncak.
Dış etkinin yokluğunda istikrarlı bir denge durumunda
olan, genellikle yumurta şeklinde olan, yuvarlak tabanlı bir oyuncak bebek; belirli
bir açıyla itildiğinde düzleşir ve bunun nasıl düşmesi gerektiği ile çelişkili
görünmesine neden olur.
Oyuncak genellikle alt yarım kürenin içinde bir
ağırlığa sahip olup, içi boştur.
Bebeğin kütle merkezi, ağırlıklı küresel tabanında yer
almaktadır.
Tumbler eğildiğinde, kütle merkezinin desteğe göre
yüksekliği artar, bunun sonucunda şekil orijinal konumunu alma eğilimindedir.
Bu yuvarlak, tombul oyuncaklar dünyanın dört bir yanındaki
kültürlere girmiştir.
Bizdeki “hacı yatmaz” dediğimiz oyuncakların benzeridir.
Amerika’da da benzerleri “weebles” diye bilinen
oyuncaklardır.
"Weebles sallanır ama düşmez!" 1970'lerde ortaya
atılan Amerikan tombul oyuncağının meşhur sloganıydı.
Ancak, Soğuk Savaş'ın ortasında Sovyetler Birliği ve Doğu
Bloku'nda da bu tombul oyuncaklar sallanmakla ve ayağa kalkmakla
meşguldü.
Sovyetler Birliği döneminde çoğu evde çocukların oynaması
için bir Vanka-Vstanka vardı.
Çin'de, genellikle yerel bürokratların beceriksizliğiyle
alay eden yerel bir yetkilinin palyaço karikatürü olarak tasarlanırlar.
Türkiye’de de bu anlamda bir eleştiri ifadesi olarak çokça
kullanılır. “Hacı yatmaz gibi bir adam” deriz.
Çocukların oynarken itmesiyle içindeki zili çalan modelleri
de olan Vanka-Vstanka'lar ve dünya çapındaki değişik versiyonları günümüzde de
popüler oyuncaklar olarak varlığını halen sürdürüyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder