MUSTAFA
K. ERDEMOL
Kaynak:
https://www.birgun.net/
Uzayda tam 2 gün, 23 saat, 12 dakika kalmıştı. SSCB’nin 16
Haziran 1963’te uzaya yolladığı Vostok 6 uzay aracının tek kozmonotu Valentina
Tereşkova’ydı.
Dünya Kadınlar Günü’nde onu hatırlatmanın yerinde olacağını
düşündüm. Daha iyi bir seçim olamazdı herhalde. Günümüzde kimi ülkelerde
kadınların otomobil sürmelerinin hala yasak olduğunu düşününce onun 55 yıl önce
uzaya çıkan ilk kadın olduğunu bilmek heyecanlandırıyor. Uzayda tam 2 gün, 23
saat, 12 dakika kalmıştı.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) 16
Haziran 1963’de uzaya yolladığı Vostok 6 uzay aracının tek kozmonotu oydu.
SSCB’de başta Lenin Nişanı olmak üzere ne kadar nişan, madalya varsa hepsini
hakkıyla kazanan Valentina Tereşkova, 6 Mart 1937’de doğdu. Yani bugün, 80’ini
aşmış bu öncü kadının doğum günü.
Hemen ekleyeyim, uzaya çıkan ilk kadın olmasının yanı sıra
ilk sivil de aynı zamanda. Vostok’un pilotluğu için yapılan 400’den fazla
başvuru içinde finale kalan 5 kişiden biri olan Tereşkova birinci seçildiğinde
bir tekstil fabrikasında montaj işçisiydi. Aranan kıstaslar arasına paraşütçü
olmak da vardı. Aslında lastik fabrikasında işçilik yaparken aynı zamanda
mühendislik eğitimi de gören Tereşkova hobi olarak paraşütçülükle uğraşıyordu.
Bir emekçi olarak Sovyetlerin proleterya kültürü/bilimi anlayışına da uygundu.
Bundan ötürü Sovyetler Birliği Komünist Partisi Sekreteri Nikita Kruşçev’in
bizzat Tereşkova’yı seçtiğini söylerler. Programa katılan diğer kadın
kozmonotlardan İrina Solovyova ile Valentina Ponomareva da Tereşkova’nın yedeği
seçilirler.
Bir hatırlatma daha yapalım, Tereşkova tek değil, Sovyet
uzay programında kadın kozmonot grubu da bulunuyordu. Bu grup 1969’da dağıldı.
Tereşkova bu dağılmanın ardından sıkı bir parti militanı oldu. Sovyetler
çöktükten sonra bile komünist ideallerinden vazgeçmedi. Hala ülkesinde bir
kahramandır.
Sovyetler’in uzaya çıkan ilk insan Yuri Gagarin’den sonra
uzaya ilk kez bir kadın yollaması sosyalizmin kadın erkek eşitliğinde aldığı
mesafeyi de gösteriyordu. Tam 50 yıldan fazla bir süre önce hem de. Bir montaj
işçisini alıp uzay gemisine koymuş değildi tabii ki Sovyet uzay programcıları.
Uzun, yorucu, ağır bir eğitimden geçti Tereşkova. O montaj işçisi genç kıza
neler öğretmediler ki, roket kuramını da öğrettiler, uzay mühendisliğini de. O
bu eğitimlerin hepsini başarıyla verdi, zorlu sınavlardan başarıyla geçti. O
nedenle Sovyetler’in dünyaya armağan ettiği büyük bir uzay kahramanı olabildi.
ABD’lilerden fazla
dolaştı
16 Haziran 1963’de Vostok uzay aracılığıyla uzaya çıkan
Tereşkova, dünya yörüngesinde 48 tur attı, üç güne yakın da uzayda kaldı.
ABD’li astronotların uzayda kalış sürelerinden fazla bir süredir bu. Yalnız
tatsız bir iddia vardır, Sovyet uzay programını yönetenler Tereşkova’nın
performansından hoşnut kalmamışlardır. Telsiz çağrılarına yanıt vermeyişini
kokmuş olmasına bağlayıp, dünyaya dönüşte aracın komutasını ona vermemişlerdir.
İddia doğru ya da değil bu Tereşkova’nın yürekli, cesur bir kozmonot olduğu
gerçeğini değiştirmez. Sadece Sovyet kadınlarına değil, dünyadaki birçok kadına
rol model olduğu gerçeğini de. İddia doğruysa bile bu Sovyet uzay programının
yürütücülerinin kadın kozmonotlara bakışını değiştirmemiştir.
Valentina Tereşkova tek solo uzay uçuşu yapan kadın olarak
da tanınır. Daha sonra uzaya hiç gitmedi. Ama kendisinden sonra uzaya çıkan
ikinci kadın da bir Sovyet kozmonotudur; Svetlana Savitskaya. Savitskaya,
Tereşkova’dan yaklaşık 20 yıl sonra,1982 Ağustos’unda uzaya çıktı. Uzaya çıkan
üçüncü kadın ise bir ABD’liydi; bir yıl sonra uzaya gitmiş olan Sally Ride.
Daha sonra sayısız kadın uzaya gitti tabii. Ama ilki Tereşkova’dır.
Sovyetleri temsil
etti
Uzay yolculuğunun ardından Tereşkova da SSCB adına dünyanın
çeşitli yerlerini gezerek hem uzay yolculuğuna ilişkin deneyimlerini anlattı,
bu alana ilgi duyan kadınlara cesaret verdi hem de üstlendiği politik görevleri
yerine getirdi. Castro’yla, Che’yle tanıştı. Onlara ülkesinin uzay programını
anlattı. Bunun dışında Zhukovsky Hava Kuvvetleri Akademisi’nde eğitim gördü,
mühendis kozmonot olarak mezun olduktan sonra 1977’de doktorasını da yaptı.
Sovyetler’in dağılmasından sonra bile ideallerinden vaz
geçen biri olmadı Tereşkova. Halen Rusya alt meclisi olan Duma’da milletvekili
olarak siyasi faaliyetlerini sürdürüyor.
Ama onun için uzay bir tutku. Öylesine bir tutku ki, 80’ini
aşmış bu cesur kadın “eğer param olursa ya da fırsat sağlanırsa Mars’a tek
yönlü gidiş için gönüllü olurdum” diyor. “Tek yönlü” yani dönmemek üzere.
Dünyadan nefret ettiğinden değil. Başka dünyalar keşfetme tutkusundan istiyor
bunu.
Gencecik bir Sovyet kozmonotuyken Vostok’tan dünyaya
yolladığı mesajı anımsatalım bir kez daha: “Herşeyimi Komünist partimize ve
Genç Komünistler Birliği’ne borçluyum.”
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder