Büyük Petro'nun Rusya tarihindeki önemi

Samih Güven

Kaynak: https://samihguven.blogspot.ru/

Moskova nehrinde, Ressamlar Sokağı bölgesinde, Kırım Köprüsünden kolayca görülebilecek bir anıt vardır. 98 metre uzunluğundaki bu anıt dünyanın en yüksek sekiz anıtından biridir. Gürcü ressam, heykeltıraş Zurab Tseretelli tarafından yapılmış olan anıt Büyük Petro tarafından kurulan Rus donanmasının 300. yılı anısına yapılmıştır.

Bu anıtta Büyük Petro bir geminin dümenindedir ve elinde parşömen Moskova'nın aydınlık ufuklarına bakmaktadır. Büyük Petro (1682-1725) tartışmasız şekilde Rus tarihine damga vuran en önemli kişiler arasında yer almaktadır.

Rusya’yı büyük ve önemli bir güç haline getirmiş, aydınlanma ve akılcılık anlayışıyla eğitimden kültüre, ekonomiden askeri alanlara kadar çok sayıda reforma imza atmıştır. Sloganı ilerleme için değişim ve aydınlanma olmuştur. Bazı tarihçiler onun Rusya’ya zafer, mantık ve kanun getirdiğini söylemektedir.

Karakter olarak inatçı ve kararlı bir kişiliğe sebep olan I. Petro toplum hayatında giyim kuşam dahil bir çok alanda batılı unsurları zorla ve buyrukla hayata geçirmiştir. Kendi ailesi, annesi, karısı ve Boyar Duması bile onun reformlarına karşı çıkmış ama o yolundan vazgeçmemiştir.

Avrupa ülkelerini heyetlerle bizzat ziyaret etmiştir. Batı ziyaretinden döndükten sonra sakal bırakılmasını yasaklamış ve batılı giyim kuşam şartı getirmiştir. Sakalını kesmeyi reddedenler vergi ödemek zorunda kalmıştır. Ayrıca Rus takvimini değiştirmiş ve batı takvimine geçmiştir. Gelenekçiler onun reformlarına şiddetle karşı çıkmış, örneğin tıraş olmanın insanda Tanrının görünümünü bozduğunu ileri sürmüşlerdir.

Büyük Petro’nun en önemli reformları eğitim ve kültür hayatına ilişkindir. Minimum eğitim gereklerini dikkate alarak matematik ve denizcilik gibi bir çok alanda uzman yetiştiren okullar açılmasını emretmiştir. Eğitimi geliştirmek ve yönlendirmek üzere Bilimler Akademisi kurulmasını istemiştir. Eğitim alması için yurtdışına gönderilenlerin sayısını birkaç katına çıkarmıştır. Önemli batılı eserlerin Rusça’ya çevrilmesini özendirmiştir. Ayrıca Rusya’nın ilk gazetesini kurmuştur (vedomosti).

İlginç olan ise Petro zamanında sadece bir yıl savaşsız geçmiştir. İsveç ve Osmanlılarla önemli savaşlara girişmiştir. Büyük Kuzey Savaşı’nda önemli bir çaba harcamış, gemilerin yapımında bizzat görev almış, top yapmak için klise çanları bile eritilmiştir.

Ekonominin sadece askeri alana bağımlı olmaktan çıkarılarak çeşitlendirilmesi, ihracatın artırılması ve özel girişimin geliştirilmesi için çaba harcamıştır. Metal ve imalat sanayinin kurulmasına ön ayak olmuştur. İş adamlarına önemli teşvikler getirmiş ve sanayinin gelişmesine büyük önem vermiştir. Alınan önlemler kısmen sonuç da vermiş onun döneminde örneğin dış ticaret hacmi yedi kat artmıştır.

En önemli icraatlarından biri de  sınır bataklıklarına St. Petersburg adında yeni bir şehir kurup başkenti buraya taşımasıdır. Bugün dünyanın en çok ziyaret edilen şehirlerinden biri olan St. Petersburg bataklıklar üstüne büyük bir çaba, emek ve maliyetle inşa edilmiştir. Binlerce serf, mahkum ve savaş esiri kullanılmıştır. Bazı tarihçiler bu şehrin altında acı ve fedakarlık yattığını ileri sürer bu yüzden.

Sonuç olarak Büyük Petro ve halefi Büyük Katerina (1762-1796) akılcılık, mimari, bilim ve eğitim konularına yaptıkları katkılarla 19. yüzyıl Rusya’sının sanat ve edebiyat alt yapısını hazırlamış iki önemli kişidir.

Denizcilik tutkusu olan Büyük Petro 1724 yılı, soğuk bir sonbahar gününde Finlandiya körfezinde batan bir gemideki askerleri kurtarmaya çalışır. Bu olay sonrasında ağır hastalanır ve kısa bir süre sonra da ölür.