Kaynak:
https://eksiseyler.com/
Basit bir ayrıntı demeyin! Bu dereceleri bilmek, okuduğunuz Dostoyevski romanını çok daha iyi ve kolay kavramanızı sağlayacak.
Türkiye'de Rus edebiyatına olan ilgi güzel bir şey, ancak,
birçok insan edebi eserlerde geçen "falan kişi bilmem kaçıncı dereceden memurdu"
gibi cümleleri genellikle sorgulamıyor. Oysa bu memuriyet dereceleri hakkında
bilgi sahibi olmak, Rus edebiyatını daha iyi anlamak için önemli bir adımdır. Çünkü
sanata da yansıyan bu dereceler, Rus yöneticilerinin topluma vermek istedikleri
yönün somut göstergeleri olmanın yanı sıra, bu sistemi anlamak o dönemin Rus
toplumunu, dolayısıyla da edebi eserlerini daha iyi kavrayabilmek için
gereklidir.
Bugün sizlere bu memuriyet derecelerinin nasıl ortaya
çıktığından ve yeni sistemin toplum ile sanata olan yansımalarından
bahsedeceğiz.
Çarlık Rusyası'ndaki 14 dereceli memuriyet sistemi, "rütbe
tablosu" adıyla bilinir ve 1722 yılında Çar 1. Petro (Büyük
Petro) tarafından oluşturulmuştur. Bu sistemin ortaya çıkışı, dönemin sosyal,
siyasal ve idari reform ihtiyaçlarıyla doğrudan ilişkilidir.
1) Reform
ihtiyacı
1. Petro, Rusya'yı batı Avrupa'nın güçlü devletleriyle
rekabet edebilir hale getirmek istiyordu. Bu nedenle, devlet yönetiminde
modernleşme ve bürokrasinin etkinleştirilmesi gerektiğine inanıyordu. Bu amaçla
Batı'dan ilham alınarak, özellikle İsveç ve Prusya gibi ülkelerdeki bürokratik
sistemlerden esinlenildi. Tablo rankları, yetenek ve liyakate dayalı bir sistem
kurmayı hedefliyordu.
2) Feodal
düzeni kırma çabası
Rusya, reform öncesinde büyük ölçüde feodal bir yapıdaydı.
Soyluların (Boyarlar) statüsü, genellikle doğuştan gelen ayrıcalıklara
dayanıyordu. Bu durum, yetenekli bireylerin yükselmesini engelliyordu. 1.
Petro, kalıtsal soyluluk yerine, kişisel başarıya dayalı bir sistem kurmak
istedi.
3) İdari
verimlilik ve merkezileşme
Rusya'nın geniş toprakları ve farklı etnik gruplarından
oluşan karmaşık yapısı, merkezi bir yönetim ihtiyacını doğurdu. Tablo rankları,
hiyerarşik bir düzen oluşturarak devlet işlerinin daha sistematik ve düzenli
işlemesini sağlamayı hedefledi.
4) Askeri
ve sivil hizmetin ayrılması
Sistem, bürokrasiyi iki ana kola ayırdı: Askeri ve sivil hizmetler.
Her ikisi de 14 dereceye ayrıldı ve belirli görev tanımları yapıldı. Tablo
rankları, soyluluk kazanımını sadece kalıtsal ayrıcalıklara dayandırmaktan
vazgeçip, devlet hizmetine bağladı.
Belirli bir dereceye ulaşan bir birey, soyluluk statüsü
elde edebilirdi:
8. dereceye ulaşanlar: kalıtsal soyluluk kazanır.
14. dereceye ulaşanlar: kişisel soyluluk kazanır. Ancak bu derece modern
anlamda bir asalet unvanı sağlamaz; daha çok bürokratik bir avantajdır.
Doğuştan soylu olmayan bireyler, yetenek ve başarı yoluyla
yükselebilir hale geldi. Bu durum, özellikle eğitimli ve yetenekli burjuva
sınıfının devlet hizmetine katılımını teşvik etti.
Şimdi
bu derecelendirme sistemini biraz açalım
1.
derece: şansölye (chancellor)
Devletin en yüksek makamı, sadece birkaç kişi bu dereceye
ulaşabilirdi.
Çarın en güvendiği danışmanlar ve politik stratejistler bu dereceye sahipti. Buna
örnek olarak dışişleri bakanları veya önemli elçileri verebiliriz.
2.
derece: actual privy councillor
Çok az kişi bu dereceye ulaşırdı. Devlet işlerinde stratejik
kararları alan kişilerdi. Örneğin, en üst düzey bakanlar.
3.
derece: privy councillor
İmparatorluk konseyi üyeleri. Diplomatik ve yargı alanında
en üst düzeyde yer alırlardı.
4.
derece: actual state councillor
Genel valiler, büyük şehirlerin yöneticileri ve yüksek
mahkeme hâkimleri.
5.
derece: state councillor
Üniversite rektörleri, büyükelçilikte önemli pozisyonlar
veya bölgesel valiler.
6.
derece: collegiate councillor
Önemli idari görevlerde yer alırdı. Akademik ve idari
liderler bu gruptaydı.
7.
derece: court councillor
Bölge müdürleri, mahkemelerde yargıçlık yapan kişiler bu
dereceye dâhildi.
bu dereceye ulaşan bir kişi, soyluluk (dvoryanstvo) unvanı alabilirdi.
8.
derece:collegiate secretary
İlçelerde üst düzey yönetici görevinde bulunurdu.
9.
derece: titular counsellor
Küçük bölgesel yöneticiler. Gogol'ün Palto hikâyesindeki Akakiy
Akakiyeviç gibi sıradan, düşük seviyeli memurlar genellikle bu
derecedeydi.
10.
derece: collegiate assessor
Genellikle teknik büro işleri ve yazışmalarla ilgilenirdi.
11.
derece: state assessor
Büro işleri ve orta dereceli idari görevlerde yer alırdı.
12.
derece: collegiate registrar
Daha çok katiplik ve sekreterlik görevlerini üstlenirdi.
13.
derece: provincial registrar
Büroda basit işler yapan düşük dereceli memurlar.
14.
derece: gubernial secretary
Sistemin en altındaki pozisyon. Genelde, resmi evrak
taşıma, belge yazımı gibi işler yapan kişiler.
Başlangıçta reform amaçlıydı. 1. Petro’nun vizyonu, Rusya’yı
modern bir devlet haline getirmekti. Ancak bu sistem zamanla yozlaşma, bireysel
trajediler ve toplumsal hiyerarşik baskılar nedeniyle eleştirilerin odağı oldu.
Kısacası bu 14 dereceli sistem, bireylerin devlet içindeki yerini belirleyen
hiyerarşik bir yapıydı. Ancak bu yapı, bireyleri yalnızca sistemin bir çarkı
olarak görmesi ve onları kişisel değerlerinden koparması nedeniyle hem
edebiyatçılar hem de toplumbilimciler tarafından sert şekilde eleştirilmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder