Rusya’nın dış politika konsepti

Samih Güven

Kaynak: https://samihguven.blogspot.com/

Rusya Dışişleri Bakanlığının internet sayfasında yer alan 30 Kasım 2016 tarihli ve 108 maddeden oluşan dokümanda dikkatimi çeken hususları herhangi bir yoruma yer vermeden okuyucular için özetlemeye çalıştım.

Belgede ilk olarak Rus dış politikasının amaçlarına yer yerilmiş. Aşağıda önemli gördüğüm hususları sıraladım:

-Ulusal güvenliği ve ülkenin toprak bütünlüğünü sağlamak

-Ekonomik kalkınmayı destekleyecek dış koşullar oluşturmak

-Bugünün dünyasında Rusya’nın etki merkezi olarak konumunu pekiştirmek

-Bağımsızlık, egemenlik, pragmatizm, şeffaflık, öngörülebilirlik, çok yönlü yaklaşım ilkeleri çerçevesinde ikili ve çok taraflı ilişkileri yürütmek

-Rus mal, hizmet ve yatırımlarına yönelik ayrımcılığı önlemek, bunların dış pazarlara erişimini kolaylaştırmak

-Uluslararası barışı, güvenliği ve istikrarı desteklemek

-Komşu devletlerle iyi ilişkileri kurmak

-Yurtdışında yaşayan vatandaşların hak ve menfaatlerini korumak

Belgede yer alan, modern dünya ve Rus dış politikası başlıklı bölümdeki tespitlerden dikkatimi çekenleri aşağıya sıraladım:

-Dünya şu anda çok kutuplu bir uluslararası sistemin ortaya çıkması yönündeki bir süreçten geçiyor. Uluslararası ilişkilerin yapısı giderek karmaşıklaşıyor. Küreselleşme, yeni ekonomik ve politik güç merkezlerinin oluşmasına yol açtı. Küresel güç ve kalkınma potansiyeli eksen değiştiriyor, Asya-Pasifik Bölgesi'ne doğru kayıyor ve bu durum geleneksel batı güçlerinin küresel ekonomik ve politik hakimiyetini aşındırıyor. Dünyanın kültürel ve medeniyet çeşitliliği ve çoklu gelişim modellerinin varlığı her zamankinden daha açık hale geldi.

-Küresel kalkınmadaki eşitsizlikler, devletler arasındaki refah farklılığı, kaynaklar için artan rekabet, pazarlara erişim ve ulaşım arterleri üzerindeki kontrol istekleri nedeniyle gerginlikler artıyor.

-Başkalarına değer dayatma girişimleri, yabancı düşmanlığı ve hoşgörüsüzlük uluslararası ilişkilerde kontrolsüz bir duruma ve kaosa yol açabilir.

-Batılı güçlerin küresel süreçlere bakış açılarını dayatmak ve alternatif güç merkezleri içerecek bir politika yürütmek de dahil olmak üzere dünyadaki konumlarını koruma girişimleri, uluslararası ilişkilerde, küresel ve bölgesel seviyede daha büyük bir istikrarsızlığa yol açıyor.

-Mevcut askeri ve siyasi ittifaklar, dünyanın karşılaştığı tüm zorluk ve tehditlere karşı yetersiz kalıyor.

-Askeri gücün yanı sıra, devletlerin uluslararası siyaseti etkilemesine izin veren diğer önemli faktörler, ekonomik, yasal, teknolojik ve IT yetenekleri olarak önem kazanıyor.

-Geleneksel diplomasi yöntemlerine ek olarak, "yumuşak güç" dış politika hedeflerine ulaşma çabalarının ayrılmaz bir parçası haline geldi. Bu öncelikle sivil toplum tarafından sunulan araçların yanı sıra bilgi ve iletişim gibi diğer türlere kadar çeşitli yöntem ve teknolojileri içeriyor.

-Yeni bir küresel ekonomik gerçeklik şekilleniyor. Bu yeni gerçeklik, düşük büyüme oranları, finansal ve emtia piyasalarında oynaklık ve küresel ekonomik alanın tarife ve tarife dışı kısıtlamalarla bölgesel yapılara bölünmesi ile şekilleniyor.

-Çeşitli ekonomik sektörlerde şekillenmeye başlayan teknolojik değişim, ekonomik rekabeti daha da artırabilir ve uluslararası arenada gücün yeniden dağıtılmasını hızlandırabilir.

-Uluslararası terörizm tehdidinin artması günümüz dünyasındaki en tehlikeli gerçeklerden biri. Aşırılıkçı ideolojinin yayılması ve terörist grupların bir dizi bölgedeki (öncelikle Ortadoğu ve Kuzey Afrika'da) faaliyetleri, küreselleşme süreçlerinin çıplak bıraktığı sistemik kalkınma sorunlarının sonucudur. Bu durumda dış müdahale de önemli bir rol oynamıştır. Bu iki faktör bir araya geldiğinde, geleneksel yönetişim ve güvenlik mekanizmalarının yok olmasına ve silahların ve mühimmatın yasadışı bir şekilde yayılmasına yol açtı.

-Uluslararası toplumun çabalarının gerçek bir konsolidasyonu, büyük dünya dinlerinin ortak ahlaki gücüne ve aynı zamanda barış ve adalet arzusu, haysiyet, özgürlük, sorumluluk, dürüstlük, merhamet ve sıkı çalışmaya bağlı.

-Rusya, ulusal çıkarları tarafından yönlendirilen ve uluslararası hukuka koşulsuz saygıya dayanan iddialı ve bağımsız bir dış politika yürütmektedir. Rusya, hem küresel hem de bölgesel düzeyde dünyada barışı ve güvenliği destekleme sorumluluğunun tamamen farkındadır ve ortak zorluklarla başa çıkmak için tüm ilgili devletlerle çalışmaya kararlıdır.

Söz konusu dış politika konsepti dokümanında yer alan Rus dış politikasının öncelikleri hususunda aşağıdaki noktalar dikkatimi çekti:

-Rusya Federasyonu'nun dış politikası, uluslararası hukukun genel kabul görmüş normlarına, eşit haklar, karşılıklı saygı ve devletlerin içişlerine müdahale etmeme ilkelerine dayanan istikrarlı ve sürdürülebilir bir uluslararası ilişkiler sistemi oluşturmayı amaçlamaktadır.

-BM, 21. yüzyılda uluslararası ilişkilerin düzenlenmesinde ve dünya siyasetinin koordine edilmesinde merkezi rolünü sürdürmelidir, çünkü alternatifi yoktur ve uluslararası meşruiyete sahiptir.

-Rusya, BM'nin merkezi ve koordinasyon rolüne tam saygı duyması gereken büyük devletlerden kolektif liderlik gerektiren küresel kalkınmanın sürdürülebilir yönetilebilirliğinin sağlanmasına büyük önem vermektedir. Bu amaçlarla Rusya, G20, BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika Cumhuriyeti), SCO (Şanghay İşbirliği Örgütü), RIC (Rusya, Hindistan ve Çin) ve diğer kuruluşların ve diyalog platformlarına önem vermektedir.

Söz konusu dış politika konsepti metninde ayrıca uluslararası hukuk, güvenlik, insani işbirliği ve insan hakları, çevre ve ekonomik işbirliğine yönelik değerlendirmeler de yer alıyor.

Metinde Rusya’nın bölgesel işbirliği öncelikleri konusunda ise şu hususlar dikkatimi çekti:

-Rusya Federasyonu'nun dış politika öncelikleri arasında Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) üyesi devletler ile ikili ve çok taraflı işbirliğinin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi yer almaktadır.

-Rusya, tüm alanlarda entegrasyonu teşvik etmek amacıyla Belarus Cumhuriyeti ile stratejik işbirliğini genişletmeye kararlıdır.

-Rusya, daha hızlı istikrarlı kalkınma, kapsamlı teknolojik modernizasyon ve işbirliğini geliştirmek için, Ermenistan Cumhuriyeti, Belarus Cumhuriyeti, Kazakistan Cumhuriyeti ve Kırgız Cumhuriyeti ile Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) ile entegrasyonu güçlendirmeyi ve genişletmeyi önemli bir hedef olarak görmektedir.

-Rusya Federasyonu, Ukrayna ile tüm alanlarda karşılıklı saygı ve Rusya'nın ulusal çıkarlarına gereken saygı ile ortaklık ilişkileri kurma taahhüdü temelinde politik, ekonomik, kültürel ve manevi bağların geliştirilmesi ile ilgilenmektedir. Rusya, tüm ilgili Devletler ve uluslararası ajanslarla işbirliği içinde Ukrayna'daki iç çatışmanın siyasi ve diplomatik çözümünü teşvik etmek için her türlü çabayı göstermektedir.

-Avrupa-Atlantik bölgesindeki son çeyrek yüzyılda biriken sistemik sorunlar, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ve Avrupa Birliği (AB) tarafından izlenen jeopolitik genişlemede, ortak bir Avrupa güvenlik ve işbirliği çerçevesinin oluşturulması, Rusya ve Batı Devletleri arasındaki ilişkilerde ciddi bir krize yol açmıştır.

-Rusya’nın uzun vadeli Avrupa-Atlantik politikası, bölünmez güvenlik, eşit işbirliği ve karşılıklı güven ilkelerine dayanan ortak bir barış, güvenlik ve istikrar alanı oluşturmayı amaçlıyor.

-Rusya Federasyonu NATO'nun genişlemesi, İttifak'ın Rusya sınırlarına yaklaşan askeri altyapısı ve Rusya'ya komşu bölgelerde artan askeri faaliyetlerine karşı olumsuz bakış açısını koruyor.

-Almanya Federal Cumhuriyeti, Fransız Cumhuriyeti, İtalya Cumhuriyeti, İspanya Krallığı ve diğer Avrupa ülkeleri ile karşılıklı yarar sağlayan ikili ilişkilerin artırılması, Rusya'nın Avrupa ve dünya ilişkilerinde ulusal çıkarlarını destekleme açısından önemli bir potansiyele sahiptir.

-Rusya Federasyonu, iki devletin küresel stratejik istikrar ve genel olarak uluslararası güvenlik için özel sorumluluk ve ticaret ve yatırım, bilimsel ve teknikte büyük potansiyeli göz önünde bulundurarak Amerika Birleşik Devletleri ile karşılıklı yararlı ilişkiler kurmakla ilgilenmektedir.

-Rusya, Suriye Arap Cumhuriyeti'ni, laik, demokratik ve çoğulcu bir Devlet olarak, birlik ve bağımsızlık içinde yaşayan, tüm etnik ve dini grupların  barış ve güvenlik içinde yaşama ve eşit hak ve fırsatlardan yararlanma temelinde desteklemektedir.

-Rusya, İran İslam Cumhuriyeti ile işbirliğinin kapsamlı bir şekilde geliştirilmesine kararlıdır.

-Rusya, Rus-Arap İşbirliği Forumu'nun bakanlar toplantısına dayanarak ve Körfez Arap Devletleri İşbirliği Konseyi ile stratejik diyaloğu sürdürerek, Ortadoğu ve Kuzey Afrika'daki Devletler ile ikili ilişkileri daha da genişletmeyi planlıyor.

-Rusya, Çin Halk Cumhuriyeti ile kapsamlı, eşit ve güvene dayalı ortaklık ve stratejik işbirliği geliştirmeye devam edecek ve tüm alanlarda proaktif olarak işbirliğini hızlandıracak. Rusya, küresel gündemdeki kilit meseleleri ele almak için iki ülke tarafından benimsenen ortak ilkeli yaklaşımları bölgesel ve küresel istikrarın temel unsurlarından biri olarak görmektedir.