Otomobil dünyasında amblemler

Metin Uçar

 

 

Bugünkü yazımda SSCB otomobil markalarını mercek altına alacağım. Internet’te arada bir rastlarsınız, hangi otomobil markası ne anlama gelir ya da hangi amblemin arkasında ne ifade edilmiştir diyen sorular vardır. ‘Ruslar otomobil yapmayı da mı biliyorlarmış?’ demeyin. Biliyorlar. Bildiğiniz dünya kalitesinde değil bunların çoğunluğu ancak bazıları var ki dünyada eşi yok. Dünya’nın ger yerinde bu tür SSCB yapımı otomobiller çok revaçta, hatta kendi özel kulüpleri bulunuyor. Otomobil markası, amblemi derken SSCB ve Rusya’nın otomotiv sanayiine de bir göz atmış olacağız böylece. Türkiye’deki otomotiv sanayiinin gelişmesi ile bazı paralellikler de ilginizi çekecektir tahminimce.

Yazıma ilkle başlayayım dedim ve geriye doğru bir baktım. Geriye gittiğimizde karşımıza FIAT 15 Ter diye bir kamyon çıkıyor. İtalyan devi FIAT konstrüktörü Carlo Cavali’nin elinden 1913 yılında çıkan FIAT 15 Ter adlı kamyon, gerçek anlamda bir efsanedir. Paletli olanlar da dahil olmak üzere aklınıza gelecek her amaçla kullanılmıştır bu araç. 1. Dünya Savaşı sırasında Rus İmparatorluğu’na çok sayıda satılan bu araç bir bakıma SSCB otomotiv sanayiinin de başlangıcı sayılabilir. Çünkü 1916’da Moskova’da kurulan ‘Moskova İ.A. Lihaçov Otomobil Fabrikası’nda (çoğunuz onu AMO ZİL olarak duymuşsunuzdur), FIAT 15 Ter’i esas alan ilk Sovyet otomobili (kamyon) AMO-F-15 üretilir. Ancak AMO ZİL üretim hayatının ilk yıllarında FIAT ile yapılan anlaşma ile FIAT 15 Ter üretir ve her ürettiği parti için yüklü bir para öderdi. Üstelik bu araçları ihraç etme hakkına da sahip değildi. Ancak Büyük Ekim Devrimi ve 1. Dünya Savaşı’nın bitmesi ile ‘kağıtlar da yeniden karılır’.

AMO ZİL’in açılımı Aktsionernoye Moskovskoye Obşestvo Zavod İmeni Lihaçova (Moskova Lihaçov Anonim Şirketi). Amblemi ‘ZIL’ harflerini içerir. Girişten de anlaşılacağı üzere AMO ZİL kamyonla işe başlar. ZİL’in çoğunluğu kamyon olan geniş bir model portföyü bulunuyor. Ancak bunun yanında ürettiği limuzinler de çok iyi bilinir. ZİL daha sonra dünyanın bilinen bir markası haline gelecek KaMAZ’ın da kuruluşunda rol almıştır.

Moskova’nın diğer bir otomobil fabrikası AZLK - Avtomobilnıy Zavod İmeni Leninskovo Komsomola (Lenin Komsomolu Otomobil Fabrikası), daha çok Moskviç markası ile ürettiği otomobillerden dolayı Moskviç olarak da bilinir. Ambleminde AZLK harfleri ve Kremlin’in yıldızlı kulelerini sembolize eden desen bulunur.

GAZ – Gorkovskiy Avtomobilnıy Zavod (Gorkiy Otomobil Fabrikası). Yine bir SSCB klasiği olan Volga marka otomobilleri üreten fabrikanın ambleminde ilk başlarda stilize bir ‘G’ harfi vardı ve Ford marka otomobillerden esinlenilerek üretilen otomobillerde kullanılırdı. Ford’un klasik amblemine çok benzeyen bu amblem daha sonra şimdi bildiğimiz amblem ile değiştirilir. Yeni amblemde GAZ harflerinin üzerinde bir geyik betimlemesi görürüz. Amblemin çerçevesi için Nijniy Novgorod şehrinin ambleminden esinlenilmiştir.

AvtoVAZ – Voljskiy Avtomobilnıy Zavod (Volga Otomobil Fabrikası). Şimdilerde Fransız Renault’a bağlı olan bu efsanevi fabrikanın bilinen otomobil modelleri arasında Jiguli, Sputnik, Samara, Niva, Oka bulunur. Bu fabrikanın inşaatında İtalyan FIAT ile işbirliği yapılmıştı. 1970’de ilk ürünlerini veren fabrikanın Jiguli modeli, FIAT 124’ün hemen hemen aynısı idi. Bu fabrikanın ürünleri başarılı bir şekilde batıda da satılmaktaydı. Özellikle zamanının önde gelen dörtçeker cipi Niva adeta efsaneye dönüşmüştür. İngiltere gibi ülkelerde Niva sevenlerin kurduğu kulüpler bile bulunmaktadır. AvtoVAZ’ın amblemindeki yelkenli tekne fabrikanın Volga Nehri kıyılarında kurulmuş olduğunu simgeler.

UAZ – Ulyanovskiy Avtomobilnıy Zavod (Ulyanovsk Otomobil Fabrikası). Minibüs, dört çekerli cip, kamyonet üreten bu fabrikanın ürünleri de efsane olmuştur. Bu araçların deneyimli ellerde geçemeyeceği engel yok gibidir. Fabrikanın ambleminde daire içine resmedilmiş bir kuş figürü bulunur. Bir dönem bu bir martı idi. Şimdi stilize bir hal almıştır.

KamAZ – Kamskiy Avtomobilnıy Zavod (Kama Otomobil Fabrikası). SSCB’nin diğer bir efsane markası. Paris-Dakar Ralli’sini izleyenler bu yarışmada birinciliği hep KamAZ marka kamyonların aldığını da bileceklerdir.

ZAZ – Zaporojskiy Avtomobilnıy Zavod (Zaporojye Otomobil Fabrikası – şimdi Ukrayna’da). Ambleminde Zaporojye Barajı’nın stilize görüntüsü ve ZAZ harfleri bulunur.

LAZ – Lvovskiy Avtomobilnıy Zavod (Lvov Otomobil Fabrikası –şimdi Ukrayna’da). Bir dönem SSCB topraklarında LAZ üretimi otobüslerle yolcu taşınırdı. Ambleminde ‘L’ harfi bulunur.

BELAZ – Belorusskiy Avtomobilnıy Zavod (Belorus Otomobil Fabrikası). SSCB’nin buldozer, kamyon ve uçak çekicilerini üreten, yine efsane bir markadır. Ambleminde BELAZ harfleri yeralır.

AURUS – Tabii bu otomobilden de bahsetmeden olmaz. Ne de olsa devlet başkanının zırhlı otomobili 2013’te Moskova’da kurulan bir fabrikanın ürünü. Bu marka Aurum (Altın) ve Rus kelimelerinin birleştirilmesinden oluşuyor. Ambleminde AURUS harflerini ve tepesinde dört ışınlı yıldız figürünü görürüz. Bu yıldız seçilen yolun doğru olduğunu ifade ediyormuş.