SSCB döneminde popüler hale gelen fasetli cam bardak

Kaynak: https://dzen.ru/

 

Fasetlenmiş cam bardak ( Гранёный стакан ), Sovyet döneminin en tanınmış sembollerinden biridir.

Her yerde karşımıza çıkar: kafeteryalarda, trenlerde, mutfaklarda ve hatta soda makinelerinde.

Ancak sade formunun ardında, bu nesneyi sadece sofra takımı değil, aynı zamanda tüm bir ülkenin kültürel kodunun bir parçası yapan birçok sır gizlidir.

Gelin bu cam bardağın nasıl ortaya çıktığını, neden bu kadar popüler olduğunu ve hakkında hangi efsanelerin dolaştığını öğrenelim.

 

Fasetli camı kim icat etti?

Fasetli cam bardağın tarihi mitlerle doludur.

En yaygın efsanelerden biri onu I. Petro ile ilişkilendirir.

İddiaya göre, Vladimir cam ustası Efim Smolin, çara düşürüldüğünde kırılmayan dayanıklı bir cam kap hediye etmiştir.

Petro, cam kabdan içtikten sonra kabı yere fırlatmış ve "Bir bardak olacak!" diye haykırmıştır.

Ancak boyarlar "Bardakları kırın!" diye bağırmış ve bu da iyi şans için tabak kırma geleneğinin doğmasına yol açmıştır. Ancak tarihçiler bu versiyona şüpheyle yaklaşmaktadır. Örneğin, usta Tikhon Filatyev tarafından yaratılan 1700 tarihli bir ikona, kenarlı fasetli bir cam tasvir etmektedir; bu da bu formun Petro'dan çok önce var olduğu anlamına gelir.

Bir başka efsaneye göre, camın icadı, "İşçi ve Kolhoz Kadını" anıtının yaratıcısı Vera Mukhina'ya atfedilir.

Kuşatma sırasında Leningrad'da, yorgun insanların ellerinden kaymaması için fasetleri olan bir cam bardak tasarımı geliştirdiği söylenir. Ancak bu hikâye eleştiriye dayanmıyor: Mukhina, savaş sırasında Urallar'da tahliye edilmiş bir şekilde yaşıyordu ve 1920'lerde fasetlenmiş camlardan seri üretiliyordu. Yine de Mukhina, camlar da dahil olmak üzere, halka açık ikramlar için Sovyet sofra takımlarının geliştirilmesinde rol oynadı.

 

Bir bardağın kenarlara ihtiyacı neden vardır?

Camın en önemli özelliği fasetleridir. Sayıları 8 ile 20 arasında değişse de, en yaygın olanı 16 fasettir.

Popüler bir efsaneye göre, 16 faset, SSCB'nin 16 birlik cumhuriyetini simgeliyordu (1956'da Karelo-Finlandiya SSC, RSFSC'nin bir parçası olana kadar).

Büyük olasılıkla bu sadece güzel bir kurgu.

Aslında, fasetlerin pratik bir amacı vardı:

Dayanıklılık. Kenarlar, camı darbelere dayanıklı hale getiren sertleştirici kaburga görevi görüyordu. Teknoloji, cama kurşun oksit eklenmesini ve 1500°C'de çift fırınlama yapılmasını içeriyordu.

Gemi sallanırken bile bardak masadan yuvarlanmıyordu.

Kenarları elinizden kaymasını engelliyordu, bu da kafeteryalarda ve trenlerde önemliydi.

 

Yüzlü cam neden evrensel bir ölçü haline geldi?

Yüzlü cam, sıradan bir sofra takımı parçası değil, bir hacim ölçüsüydü. Ağzına kadar 200 ml, "slaytlı" 250 ml sıvı alabiliyordu.

Ev hanımları, 200 gr şeker, 100 gr tuz vb. gibi toplu ürünleri ölçmek için kullanırdı. Resmi "Lezzetli ve Sağlıklı Yiyecekler Kitabı"nda bile içerikler gram olarak değil, bardak olarak listeleniyordu.

1950'li yıllarda ordunun, Savunma Bakanı Georgy Malenkov'un emriyle, bazı askerlere öğle yemeğinde 200 ml votka verilmesine izin veren bardağa "Malenkov bardağı" adını verdiği bilgisi bulunmaktadır.

 

Bardaklar neden insanların elinde patladı?

1970'lerde, fasetli camlar insanların elinde toplu halde "patlamaya" başladı. Bunun nedeni, üretimi modernize etme girişimiydi: Gusevsky fabrikasına Fransız cam temperleme hatları kuruldu. İthal edilen ekipmanın Sovyet teknolojisine uygun olmadığı ortaya çıktı; camlar sıcaklık değişimlerine dayanamadı ve parçalandı. Hatta bazı partiler geri çağrıldı ve mağdurlara tazminat ödendi.

Fasetli cam bardak, SSCB'de günlük yaşamın bir parçası haline geldi.

Afonya ve "Eh, Sadece Bekle!" filmlerinde görülebilir.

Trenlerde çay, bardak tutuculu bardaklarda servis edilirdi ve soda makinelerinde ise sıradan tabaklar kullanılırdı. Bardaklar doğrudan makinede su jetiyle yıkanırdı; bu elbette hijyenik değildi, ancak ucuz ve pratikti.

İlginçtir ki cam, sanatçılara bile ilham kaynağı olmuştur. Kuzma Petrov-Vodkin onu natürmortlarda resmetmiş, mühendis Nikolai Slavyanov ise sekiz alaşımdan oluşan metal bir cam yaratmış ve bu cam 1893'teki Chicago sergisinde madalya almıştır.

 

Fasetli cam neden SSCB'den daha uzun süre varlığını sürdürdü?

Günümüzde, fasetli cam bardaklar trenlerde ve yazlık evlerde hâlâ bulunabilir.

Dayanıklılıkları nedeniyle değerlidirler: Düşürülseler bile nadiren kırılırlar.

Ayrıca nostaljik bir his yaratırlar. Birçok kişi için çocukluğun, Sovyet mataralarının ve basit mutlulukların bir simgesidirler. Gus-Hrustalny'de, farklı dönemlerden yüzlerce eserin sergilendiği bir "Fasetli Cam Müzesi" bile açtılar.

 

Sonuç

Cam bardak, savaşlara, siyasi rejim değişikliklerine göğüs gerdi ve hâlâ hizmet veriyor. Sırları kısmen ortaya çıksa bile, içinde hâlâ gizemli bir şeyler olacak.