Endüstriyel toplumun bilgi toplumuna küresel dönüşümü

 

Andrey Devyatov

 

21. yüzyılın başından beri devam eden endüstriyel toplumun bilgi toplumuna küresel dönüşümü, üç gücün bir araya gelmesiyle gerçekleşiyor: ABD-Çin-Rusya. Aynı zamanda, rüya büyüleyici bir motivasyon görevi görüyor: insanların zihinlerinin ve kalplerinin özlemlerinin çekimi. Amerikan rüyası var. Çin rüyası var. Rus rüyası ise resmi siyasi söylemde yok.

Rusya'nın geleceği ele geçirmesi için zihinsel bir referans noktası bulamamalarının nedeni, parti-politik çalışma aktivistlerinin Rus rüyasının imgesini kahramanca geçmişte (Ölümsüz Alay) değil, "küresel dönüşümün tektonik süreçlerinde" aramalarıydı; öz, yaklaşan yeni dünya düzenindeydi.

Bilgi toplumunun yeni çağında, insanlığın hayali, bedenin ihtiyaçlarını karşılamanın maddi alanından, zihnin hayal etme, tasarlama ve yaratma yeteneğinin farkına varılmasıyla ruhun neşe ve eğlence alanına, eşi benzeri görülmemiş olanı yaratmaya doğru kaymıştır.

Yaratıcılığı yönetmek için noosferin kodlarını çözmek, "cennetin anahtarlarını" (akıl ve uzayın etkileşimini) bulmak gerekir. Bu yolun başlangıcında, gelecek yüzyılın yaşamına antropolojik geçişi öngören öncüler, Rus kozmist düşünürler N. Fedorov, K. Tsiolkovsky ve V. Vernadsky'ydi.

Cansız doğanın kodunu -kimyasal elementlerin periyodik yasasını- keşfeden dahi, Rus bilim insanı D. Mendeleyev'di.

Canlı doğanın genetik kodu, 1953 yılında Rus teorisyen Georgy Gamov'un öncülüğünde bir grup bilim insanı tarafından keşfedildi. DNA kodonlarının üç nükleotitten oluşması gerektiğini ilk öne süren kişi oydu.

Şimdi kendimize şu soruyu sorarsak: Evrensel, dünya-üstü bilginin yeni ufuklarına neden Rusça konuşan ve düşünen öncüler tarafından ulaşılıyor? Cevabımız, Rusça'da düşüncenin esnek ifade biçimlerinin mutlak özgürlüğü nedeniyle dogmalara, mantığa ve sağduyuya aykırı beklenmedik içgörüler olarak ortaya çıkan düşünce paradokslarıyla bağlantılı olacaktır.

Analitik İngilizce ve Fransızca, uyumlu soyut-kavramsal düşünme için akıllıca bir araç olsa da, Alman dili teknolojik düzenlemelerde ve klasik Alman felsefesinde sıkı bir düzen sağlar. Ve izole edici Çince, kısa genellemeler için eşsiz bir fırsat sunar.

Kremlin tarafından 2021'de duyurulan "Büyük Egemen Muhafazakâr Güç" projesi, tüm insanlık için ortak fayda - öncüler, yol gösterici yıldızlar - varoluşun manevi alanının Rus hayalini gerçekleştirmeye uygun değildir. Sahip olduğu şeye tutunan, kaçınılmaz olarak kaybeder.

Eski dünya düzeninden yenisine geçiş sürecinde toplumun sınıf yapısı değişti. Rusya'da artık proleter yok. Köylüler çiftçiye dönüştü. Perestroyka sonucunda ise bilgi teknolojisi, robotik, genetik mühendisliği, kuantum hesaplama vb. alanlarda genç ve zeki adamlardan oluşan yeni bir yaratıcı sınıf doğdu.

Bu yeni genç yenilikçi sınıf, Birleşik Rusya'daki eski muhafazakârların iktidar partisine karşı çıkıyor ve bu durum, yeni çağ ülkesinin tarihindeki mevcut anın temel çelişkisini oluşturuyor.

Rusya Federasyonu'ndaki yenilikçilerin, NBIC yakınsamasının 6. mertebesindeki teknoloji yarışına geç katıldıkları oldukça açık. Rusya'nın tarihsel kazanımı, ancak yetişmeden geçme yöntemiyle mümkündür. Ve bu, 7. dereceden yüksek teknolojilere bir anda bahis oynamaktır.

Ekonominin 7. derecesindeki teknolojilerin özgüllüğü, evrensel medeniyet kapsamlarıdır. Örneğin, yeni fiziksel prensipler üzerine geliştirilen ve insanlığa Dünya'ya yakın uzay kaynaklarının geliştirilmesi için enerji veren yapay ağırlıksızlık (anti-yerçekimi alanı) teknolojisi buna örnektir.

7. dereceden evrensel ekonomik teknolojilerin geliştirilmesiyle, dünyanın uyumundan ve ortak iyiliğin yeni komünizminden bahsedeceğiz. Dolayısıyla, kuşaksal değişimin doğal seyrinde, yaratıcı sınıfın başarıya ulaşmasıyla, küresel dönüşümün karşı konulamaz gücünün baskısı altında, 2037 yılına kadar farklı bir olası küreselleşmenin işareti haline gelecektir.

Zafere giden yola gelince, Rus düşüncesine sahip yenilikçilerin paradoksal düşüncesine sahip yaratıcı sınıfın genç hacker'ları, eski düzeni ayakta tutan dijital engelleri kolayca ortadan kaldıracak.

Repin'in "Onu Beklemiyorlardı" adlı tablosu: Ünlü şaheserin tarihi ve anlamı

Kaynak: https://dzen.ru/

 

Repin'in en ünlü tablolarından biri olan "Onu Beklemiyorlardı" hâlâ tartışmalara yol açıyor. Kimileri tabloda tasvir edilen kahramana sempati duyuyor, kimileri onu kınıyor, kimileri ise ideolojik tartışmaları reddederek tabloda yazarın kavramsal evrimini anlamaya çalışıyor. Bugün bu olağanüstü tablonun anlamını, kimleri tasvir ettiğini ve olay örgüsünde nasıl bir dramın saklı olduğunu anlamaya çalışacağız. Bu soruları cevaplamak için tablonun tarihini, nasıl değiştiğini ve neden hala izleyicilerin ilgisini çektiğini anlatacağız.

"Onu Beklemiyorlardı" adlı tablo, İlya Repin'in sözde devrimci veya popülist resim serisine aittir. Ayrıca "Eskort Altında. Kirli Bir Yolda", "Bir Propagandacının Tutuklanması" , "Toplantı" ("Lamba Işığında"), "İtiraftan Önce" ("İtirafın Reddi") ve "Hücre Hapsinde" adlı tabloları da içerir. Bu tablolar, o dönemde yaşanan olaylara bir tepki ve sanatçının ülkedeki siyasi durum üzerine düşüncelerinin bir sonucuydu.

İmparator II. Aleksandr'ın saltanatı, bir yandan ülkedeki yaşamı değiştiren Büyük Reformlar (köylülerin kurtuluşu, yargı reformu, yerel yönetim reformu vb.) ile damgasını vururken, diğer yandan bunların yalnızca yüzeysel önlemler olduğuna ve asıl sorun olan otokrasinin asla ortadan kaldırılmadığına inanan memnun olmayanlar da vardı. İdealleri uğruna savaşmak için terör yöntemini seçtiler ve imparator için gerçek bir av başlattılar - altı suikast girişiminden sağ kurtuldu, ancak yedinci girişim - 1 Mart 1881'de Catherine Kanalı setinde bir patlama - başarılı oldu. Teröristler hızla tutuklandı ve imparatora ve diğer yetkililere yönelik saldırıları organize eden "Halkın İradesi" örgütünün tüm hücreleri yok edildi.

İmparatorun öldürülmesi ve Narodnaya Volya üyelerinin idam edilmesi toplumu böldü: Bazıları teröre doğrudan katılmayanlar için bile en ağır cezayı talep ederken, bazıları ise cezanın acımasızlığının sadece bir tepkiye yol açacağına ve teröristlerin kendilerinin kahraman ve şehit aurası kazanacağına inanarak hükümlüler için af talep etti. Bu tartışmaya yanıt, Repin'in Narodnik resim serisi oldu.

Şu anda Moskova'daki Tretyakov Galerisi'nde bulunan "Onu Beklemiyorlardı" tablosunun iki tarihi var: 1884 - 1888. Sanatçının tablo üzerinde neredeyse dört yıl çalıştığı ve bu sürenin büyük bir kısmının tablo satıldıktan sonra geçtiği düşünülüyor. Şubat 1884'te Gezginler'in 12. sergisinde sunulan tablonun oldukça bitmiş görünmesine rağmen (tablo, son versiyonda korunan tüm karakterleri, iç mekanı ve hatta renk şemasını içeriyordu), Repin tablonun ana karakteri olan sürgünden dönen kişinin imajı üzerinde düşünmeye devam etti.

Resimde ne görüyoruz? Yaşlı bir kadın, iki küçük çocuk ve piyanonun yanındaki köşede genç bir kızın bulunduğu oldukça sade, hatta fakir bir oda düzenlemesi. Aniden odaya bir adam girer: uzun boylu, çok zayıf, çökük yüzlü, sade bir köylü paltosu içinde. Beklenmedik görünümü, resimdeki karakterler arasında çok farklı tepkilere neden olur. Genellikle kahramanın karısı olarak tanımlanan piyanodaki kadın şaşırır, ancak oldukça memnun olur; masada oturan çocuklar farklı tepki verirler: babasını hatırlayan çocuk, neşeli bir heyecanla ayağa kalkar, ancak kız yabancıya korku ve gerginlikle bakar. Kapıda, yüzünden güvensizlik ve endişenin kolayca okunduğu bir hizmetçi figürü görebilirsiniz. Efendilerine kimin geldiği hakkında hiçbir fikri yoktur ve onu odalara bu kadar rahatça soktuğu için cezalandırılıp cezalandırılmayacağını bilmemektedir. Ancak, resimdeki en önemli vurgu, muhtemelen kahramanın annesi olan yaşlı kadın figürüdür. Yüzünü görmüyoruz ve yıllardır oğlunu görmemiş ve belki de umudunu yitirmiş olan kahramanın neler yaşadığını ancak tahmin edebiliyoruz. Sadece hareketini, sandalyesinden nasıl kalkıp kahramana doğru baktığını görüyoruz. Bakışlarının ve kahramanın yüzüne yansıyan duyguların kesişimi, resmin anlamsal ve duygusal merkezini oluşturuyor. İşte bu yüzden Repin, odaya giren sürgünün figürüne ve yüz ifadesine özellikle dikkat etti.

Meydan Okumadan Alçakgönüllülüğe

Resmin orijinal versiyonunda, kahramanın imgesi yüce bir kahramanlık örneğiydi. Tutuklanmanın ve ağır işlerin tüm zorluklarına rağmen inançlarından vazgeçmedi ve yüzündeki sabırsızlık ve öfke, muhtemelen en zor hapis anlarını atlatmasını sağladı. Ve burada bile, eve döndüğünde, ailesinin onu nasıl karşılayacağını, destekleyip desteklemeyeceklerini, kınayıp kınamayacaklarını, inançlarını ailesinin önüne koyduğu için onu suçlayıp suçlamayacaklarını bilmiyordu. Ve kahraman, keder veya umutsuzluk değil, ideallerinin doğruluğuna olan gurur ve inancını göstermeye çalışır. Resmin orijinal versiyonu için günümüze ulaşan eskizlerde, Repin'in kahramanın yüzündeki meydan okuma ve kasvetli kararlılık üzerinde çalıştığını görüyoruz.

Sergide sunulan versiyon, aşağılanmış, zayıflamış ve hasta ama yıkılmamış, gözlerinde pişmanlık değil kararlılık olan bir kahramanın tasvir edildiği bu versiyondu. Tretyakov'un edindiği tablo da buydu. Ancak Repin, tabloyu tamamlanmamış olarak değerlendirdi, tablosunun kahramanının kaderini düşünmeye devam etti ve ardından kahramanın yüz ifadesini iki kez daha yeniden çizdi.

Resmin günümüze ulaşan versiyonu, kararlı bakışlı bir kahramanı değil, kayıp bir adamı tasvir ediyor. Yüzünde, yalnızca tutuklanma ve hapsedilmeyle değil, aynı zamanda kahramanın yüzleşmek zorunda kaldığı zorlu düşüncelerle de ilişkili acı ve inanılmaz bir yorgunluk okuyoruz. Şimdi ise doğruluğuna ikna olmuş bir şehit değil, şüpheci bir adam görüyoruz. Ve sadece inançlarından değil, ailesinin onu kabul edip etmeyeceğinden, normal hayata dönüp dönemeyeceğinden, herkes gibi olup olamayacağından veya yaşadıklarının hayatının geri kalanında omuzlarında ağır bir yük olarak kalıp kalmayacağından da şüphe ediyor. Kahramanın gözlerinde, yalnızca acıyı (muhtemelen ailenin geçimini sağlayan kişiyi kaybettikten sonra katlandığı işkencenin farkına varmasından) değil, aynı zamanda korkuyu, annesinin ve karısının onu nasıl kabul edeceğinden, çocuklarının onu hatırlayıp hatırlamayacağından da okuyabiliriz. Resmin son versiyonunda, geri dönen sürgünün imgesi, çölde dolaşan İsa'nın veya babasının evine dönen savurgan oğulun imgesine benziyor. Böylece sanatçı, resme ilişkin vizyonunu değiştirmiş, ana karaktere, imgeyi daha insani ve derin kılan bir kırılganlık kazandırmış ve resmin kendisi de belirli bir toplumsal sorun hakkındaki bir ifadeden, varoluşun ve insanlar arasındaki ilişkilerin ebedi sorularına dair düşüncelere dönüşmüştür.

Ana karakterin imajı için model, sanatçının arkadaşı yazar Vsevolod Garshin'di . Ancak en büyük benzerlik görünüşe göre sadece ara versiyondaydı. Dolayısıyla, tablonun sergide sunulmasının ardından Repin'in kahramanın imajını geliştirmek istediği ve tabloyu satın alan Tretyakov'dan tavsiye istediğinde şu cevabı aldığı biliniyor: "Evet, "Onu Beklemiyorlardı" tablosundaki yüzün yeniden boyanması

Repin, bundan kısa bir süre önce Garshin'in bir portresini çizmişti, bu yüzden sürgünün yüzüne kolayca tanıdık bir ifade vermişti. Muhtemelen sanatçı, resmin duygusallığını değiştirmeyi o zaman düşünmeye başlamıştı. Garshin portresinde bile, "Onu Beklemiyorlardı" kahramanının imajının bir parçası haline gelen düşünceliliği ve donuk bakışları dikkat çekicidir. Garshin'in kendisi de şiddetli bir depresyon geçirdi ve portreyi tamamladıktan birkaç yıl sonra intihar etti.

Resimdeki diğer karakterler de Repin tarafından tanıdıkları üzerinden resmedilmiştir. Sürgünden dönen kadının eşi, sanatçının eşi Vera Alekseyevna'dan, annesi ise kayınvalidesinden esinlenmiştir. Kızın modeli Repin ailesinin küçük kızıydı ve erkek çocuk ise, daha sonra tanınmış bir bilim insanı ve profesör olacak olan, yazlıktaki komşularının oğlundan esinlenmiştir.

Gerilla yöntemleri

Daha önce de belirttiğimiz gibi, Repin tabloyu dört yıl boyunca çizdi ve ana karakterin figürlerini ve yüzünü birkaç kez yeniden boyadı. Üstelik bu, tablo Tretyakov'a satıldıktan sonra iki kez daha tekrarlandı.

16 Ağustos 1887'de Repin, elinde bir kutu boyayla Tretyakov Galerisi'ne geldi. Koleksiyoncunun o gün evde olmamasını ve galerinin ziyaretçilere kapalı olmasını fırsat bilen Repin, gardiyan ve kapıcıyı, tablolarının asılı olduğu salona girmesine izin vermeye ikna etti. Dahası, Repin galeri çalışanlarını Pavel Mihayloviç'in bundan haberdar olduğuna ikna etti ve sanatçıya "Onu Beklemiyorlardı" tablosundaki yüzü düzeltmesi için izin verdi. Sadık hizmetliler, uzun zamandır müşterisi ve hayranı olan Tretyakov'un yakın bir arkadaşının onları kandırabileceğini hayal bile edemezlerdi.

Repin galeride birkaç saat geçirdi ve bu süre zarfında "Onu Beklemiyorlardı" tablosundaki yüz ifadesini tamamen değiştirmekle kalmadı, aynı zamanda "Korkunç İvan ve Oğlu İvan" ve "Kursk Eyaletindeki Dini Alay" tablolarında da düzeltmeler yaptı. Sanatçı kısa süre sonra St. Petersburg'a gitti ve oradan Tretyakov'a değişiklikleri nasıl bulduğunu soran bir mektup yazdı. Pavel Mihayloviç mektuba cevap vermedi ve ancak ikinci bir sorudan sonra şöyle yazdı: "Gelen düzeltme iyi, ancak daha önce kafamda herhangi bir kusur bulamadım . "

Sanatçının eylemlerini ve hizmetçilerin onu galeriye bu kadar sakin bir şekilde kabul ettiğini öğrenen Tretyakov, neredeyse onları kovacaktı, ancak daha sonra onları affetti. Repin ile de neredeyse tartışacaklardı, ancak sanatçının başı tekrar boyayacağı konusunda anlaştılar. Pavel Mihayloviç, sonucun daha da kötüleşebileceğinden çok endişelendi ve hatta ara aşamanın fotoğrafını çekmeyi önerdi. Ancak ortaya çıkan versiyon herkesi memnun etti ve sanatçının bu özgür eyleminin sonucunu yakalayacak bir fotoğraf, eğer varsa, günümüze ulaşamadı.

Neden - "beklemiyordum"?

Repin, resmine oldukça kategorik bir başlık atıyor, ancak odanın dekorasyonuna bakıldığında, ailenin üyesinin görüşlerini paylaşmadığı ve onu terk edip unutmaya hazır olduğu söylenemez. Aksine, duvarlarda dönemin demokratik yazarları ve özgür düşüncenin sembolleri olan Taras Şevçenko ve Nikolay Nekrasov'un portreleri asılı . Başka bir duvarda ise Narodnaya Volya tarafından ölüm döşeğinde öldürülen imparatorun bir fotoğrafı var. Ülkedeki değişen duruma rağmen, aile bu resimleri olduğu yerde bırakmaktan çekinmemiş.

Peki, neden - "beklemiyorlar mıydı?" Bu sorunun cevabı daha da karmaşık bir soruda yatıyor: Resmin ana karakteri kim? Araştırmacılar ona genellikle Narodnik diyorlar , ancak tablonun yapıldığı tarihte serbest bırakılmış olamazdı - imparatorun öldürülmesine doğrudan katılanlar ömür boyu hapse mahkûm edildi ve III. Aleksandr'ın taç giyme töreniyle bağlantılı olarak 1883'te ilan edilen af onlar için geçerli değildi. Dolayısıyla, tablonun kahramanının ya daha ılımlı görüşlere sahip bir Narodnik olması ya da 1881'den önce hüküm giymiş olması çok daha olası .

Bugün, İlya Repin'in en önemli başyapıtlarından biri olan "Onu Beklemediler" tablosunu inceledik . Yazarın konseptinin zaman içinde nasıl değiştiğini ve dönüştüğünü, sanatçıya kimin yardım ettiğini ve Repin'in ana karakterin -eve dönen siyasi sürgün- imajını neden üç kez yeniden yazdığını öğrendik. Tabloda oldukça fazla ipucu detayı olmasına rağmen, tablonun başlığının ortaya koyduğu temel soru hâlâ açık. "Onu Beklemediler" doğru mu? Eğer öyleyse, onu kabul edecekler mi, geri dönen kahraman onsuz geçen bunca yıla uyum sağlayabilecek mi ve kayıp yılları telafi edebilecek mi? "Onu Beklemediler" tablosunun ortaya attığı sorular  bugün bile güncelliğini yitirmiyor.

Eskiden, bizim zamanımızda... Nostaljiyi neden bu kadar çok severiz?

Kaynak: https://dzen.ru/

 

" Bizim zamanımızda... " diye başlayan konuşmalar her çocuğa tanıdık gelir. 

Ebeveynler sık sık avluların daha samimi, müziğin daha duygulu, çocukların daha uslu olduğunu hatırlarlar.

Peki, eskiden her şey gerçekten bu kadar ideal miydi?  

Southampton Üniversitesi'nden Prof. K. Sedikides'in araştırması: 

İnsanlar geçmiş dönemleri değil, gençliklerini idealize etme eğilimindedir. Nostaljinin zirvesi 20-30 yaşlarında yaşanır; enerji dolu olduğumuz, planlar yaptığımız ve hayata daha keskin baktığımız bir dönem.

"Eskiden daha iyiydi" dediğimizde aslında o zamanları değil, gençliğimizi özlüyoruz.  

Bu neden bir sorun?

1. Şimdiki zamanı değersizleştiriyorsun.

Çocuk şunu duyar: "Senin gerçeğin benim gençliğimden daha kötü." Bu şudur:

- Onu “burada ve şimdi”nin sevincinden mahrum eder;  

- Kaygı yaratır: “Ya gelecek daha da kötüleşirse?”

2. Modernitenin faydalarını görmezden geliyorsunuz

- Teknolojiler: Çevrimiçi çalışma, dünyanın dört bir yanındaki arkadaşlarla iletişim kurma olanağı.

- İlaç: Geçmişte can alan hastalıklardan kurtaran aşılar.

- Seçim özgürlüğü: Daha önce tek bir yol “normal” sayılıyordu (okul → kolej → fabrika), şimdi binlerce seçenek var.  

3. "Önceden" de zor olduğunu unutuyorsun

- 90'larda - kıtlık, boş raflar, suç.

- 80'ler - Demir Perde, sansür, Soğuk Savaş.

- 50'li yıllar - savaş sonrası yıkım, karne sistemi.  

Nostalji olumsuzlukları siler, geriye sadece “sıcak” anılar kalır.  

Çocuklarla geçmiş ve bugün hakkında nasıl konuşulur?

1. "Eskiden daha iyiydi" ifadesini "her zaman özeldir" ile değiştirin.

 - "Çocukken akıllı telefonlar yoktu ama bütün gün Kazaklar ve Hırsızlar oynardık. Ve ikisini de yapabilirsiniz - bu çok harika!"* 

2. Nostaljinin normal olduğunu ancak nesnel olmadığını açıklayın.

- "Bazen gençliğimi özlüyorum ama anlıyorum: Şimdi de çok güzel şeyler var. Mesela, benim hayal bile edemeyeceğim bir şeye sahipsin!"

3. "O zaman ve şimdi"yi değil, "farklı olasılıkları" karşılaştırın

  - ❌ “Çocuklar eskiden daha bağımsızdı!”

  - ✅ "İnternet ve telefon olmadan nasıl yaşardınız acaba? Hadi bir görev belirleyip hafta sonunu aletler olmadan geçirmeye çalışalım mı?"*  

4. Anın tadını çıkarmayı öğrenin

- "Bir gün bu günü hatırlayacaksın. Hadi bunu muhteşem kılalım!"

---

Daha iyi bir zaman yok. Kıymetini bildiğimiz bir zaman var.

Çocuklarınız, tıpkı sizin gençliğiniz gibi, kendilerine özgü bir çağda yaşıyorlar. Onları gelecekte "Ama 2020'ler harikaydı!" diyebilme sevincinden mahrum bırakmayın.

SSCB kısaltmaları neden bu kadar çok yaygındı?

Kaynak: https://dzen.ru/

 

Kısaltma (Latince "abbreviatura" - kısaltma kelimesinden gelir), bir ifadenin başlangıç öğelerinden yeni bir kelime türetildiği özel bir kelime oluşturma biçimidir.

Sovyet dilbilim pratiğinde bu araç benzersiz bir dönüşüm geçirmiş ve dil ekonomisi aracı olmaktan çıkıp güçlü bir ideolojik mekanizmaya dönüşmüştür.

Sovyet kısaltmalarının özgünlüğü, yalnızca belirtme değil, aynı zamanda gerçekliği kavramsal olarak yeniden düşünme yeteneğiydi.

SSCB'de, dallanmış bir kısaltma sistemi gelişti: harf (ilk harflerden oluşan - SBKP Merkez Komitesi), ses (tam kelimeler olarak telaffuz edilen - Gosplan), birleşik (harflerin ve tam kelimelerin birleştirilmesi - Sağlık Bakanlığı) ve hatta sayısal adlandırmalar (örneğin, 25 binlik). Özellikle ilgi çekici olanlar, biçimin içeriği yansıttığı "anlamsal" kısaltmalardır - Glavkotel veya Tekstilmash.

 

Kısaltma patlamasının tarihsel arka planı

Erken Sovyet döneminde kısaltmaların patlayıcı bir şekilde yaygınlaşmasının derin sosyo-kültürel temelleri vardı. Geçmişten devrimci bir kopuş, eski kavramların yerini yeni ve devrimci formüllerin aldığı, kökten yeni bir dilsel gerçekliğin yaratılmasını gerektirdi.

Kısaltma, "burjuva" geleneğinden kopuşun dilsel bir simgesi haline geldi.

1920'ler ve 1930'lar, Sovyet kısaltmalarının altın çağı oldu.

Bu süreci besleyen birkaç faktör vardı: yeni kurumları hızla belirleme ihtiyacı, "proleter bir dil" oluşturma ideolojik görevi ve basılı alandan tasarruf etme gibi tamamen pratik bir ihtiyaç.

Araştırmacıların da belirttiği gibi, "Sovyet ideologemleri genellikle kişisel olmayan yapılar"dı ve bu da kısaltmaları bunları iletmenin ideal bir yolu haline getirdi.

 

Sovyet Dönemi'nin On Temel Kısaltması

Sayısız Sovyet kısaltması arasında, dönemin simgesi haline gelmiş olan bazıları özel ilgiyi hak ediyor. VKP(b) (Bolşevik Komünist Partisi) - 1918'den 1991'e kadar adını değiştiren, ancak özünü değiştirmeyen iktidar partisi. NKVD (İçişleri Halk Komiserliği) - polisi, devlet güvenliğini ve kamp sistemini birleştiren güçlü bir baskı aygıtı.

GULAG (Kamplar Ana İdaresi) özel bir yere sahiptir - sadece bir kısaltma değil, aynı zamanda tüm bir dönemin sembolüdür.

CPSU (Sovyetler Birliği Komünist Partisi), iktidar partisinin savaş sonrası adıdır ve siyasi tekelin sembolü haline gelmiştir.

VLKSM (Tüm Birlik Leninist Komünist Gençlik Birliği), nesiller boyu Sovyet vatandaşlarının yetiştiği kitlesel bir gençlik örgütüdür.

Diğer simgesel kısaltmalar arasında şunlar yer alır:

Sovnarkom (ilk Sovyet hükümeti),

Çeka (devlet güvenliğinin ilk versiyonu),

Dinyeper Hidroelektrik Santrali (sanayileşmenin sembolü),

Kolhoz (tarım sisteminin temeli) ve

Öncü Örgütü (Lenin'in adını taşıyan Tüm Birlik Öncü Örgütü).

 

Kısaltmaların ideolojik işlevi

Sovyet kısaltmaları hayati bir ideolojik işlev görerek yeni bir siyasi kültün unsurları haline geldi.

"TsK VKP(b)" veya "VLKSM" gibi ifadelerin telaffuzu ritüel bir eyleme, ideolojik bir sadakat eylemine dönüştü.

Bu dilsel ifadeler, "büyük bütüne" ait olma etkisini yarattı.

Sovyet söylem uzmanlarının da belirttiği gibi, "komünist sloganlar genellikle muhataplarını kaybederek" soyut çağrılara dönüştü.

Kısaltmalar bu etkiyi pekiştirerek, ideolojik içerikle doldurulan bir anlam boşluğu yarattı.

Yeni düzenin bir tür "dil ikonu" haline geldiler.

Kısaltmalar, yeni bir kimlik oluşturmak için aktif olarak kullanılıyordu.

Bir kişiye "Komsomol üyesi" veya "NKVD çalışanı" denmesi, yalnızca mesleki aidiyetini değil, aynı zamanda değer sistemini, düşünce tarzını ve davranış tarzını da belirliyordu.

Kısaltma, parti belgelerinde veya Komsomol kalıntılarında açıkça görülen kişisel biyografinin bir parçası haline geldi.

 

Kültürel ve psikolojik yönler

Sovyet kısaltmalarının olgusunu anlamak, kültürel ve psikolojik etkilerini hesaba katmayı gerektirir. Bu dil biçimleri, yeni topluma aidiyeti belirleyen bir tür "dil markası" haline geldi.

Bunun en çarpıcı tezahürü, Vilor (Vladimir İlyiç Lenin - devrimin organizatörü) veya Persostratus (1 Mayıs - stratosferik balon) gibi kısaltılmış isimlerdir.

Dilbilimciler, "dilin emekten tasarruf etmeye çalıştığını" vurgularlar. Ancak Sovyetlerin kısaltma uygulamaları bu ilkeyi sık sık ihlal ederek, hantal ve kullanışsız yapılar ortaya çıkarmıştır. Doğal dil dinamikleri ile ideolojik zorunluluk arasındaki bu çelişki, dildeki "Sovyet" ile "doğal" arasındaki gerilimi canlı bir şekilde ortaya koymaktadır.

Birçok Sovyet kısaltması, zamanla orijinal anlamlarıyla bağlarını yitirerek bağımsız sözcüklere dönüştü.

"Kolkhoz" veya "komsomol" gibi kelimeler artık kısaltma olarak algılanmıyordu.

Dilbilimciler, bir kelimenin köklerini "unuttuğu" bu sürece "etimolojik olmayanlaştırma" adını veriyor.

 

Günlük Uygulamada Kısaltmalar

Sovyet kısaltmaları, hükümetten günlük hayata kadar hayatın her alanına nüfuz etmişti.

Üretim sektöründe yüzlerce mesleki kısaltma vardı (örneğin, PTU - meslek lisesi, OTK - kalite kontrol departmanı). Bilim ve eğitim alanında ise, üniversitelerden araştırma enstitülerine kadar kendine özgü bir adlandırma sistemi hakimdi.

Sovyet halkı günlük yaşamda ZHEK (konut ve bakım ofisi), universam (mağaza) veya sberkassa gibi kısaltmalarla çevriliydi. Boş zaman aktivitelerinde bile DK (kültür evi), sinema veya VDNKh (ulusal ekonomi başarıları sergisi) gibi kısaltmalar yaygındı.

Kısaltma sisteminin bu kapsamlı yapısı, özgürce gezinmenin özel bir koda hakim olmayı gerektirdiği "şifrelenmiş bir gerçeklik" etkisi yaratıyordu. Kısaltmaların bilinmemesi veya yanlış kullanılması, kişiyi sistemin dışında bırakabiliyordu.

 

Kısaltma sisteminin evrimi ve krizi

Kısaltma yaratıcılığının zirvesi, yeni iktidar ve ekonomi kurumlarının aktif olarak inşa edildiği 1930'lar-1950'lerde yaşandı. Stalin sonrası dönemde, yeni kısaltmaların yaratılma hızı azaldı, ancak biriken kitle nedeniyle toplam sayıları artmaya devam etti.

Savaş yıllarında kısaltmaların ideolojik yükü bir miktar değişti.

Tarihçilerin de belirttiği gibi, "ideoloji geçici olarak enternasyonalist sloganlardan uzaklaşarak vatanseverlik değerlerine vurgu yaptı."

Bu durum dile de yansıdı; askeri kısaltmalar (örneğin casuslara ölüm anlamına gelen SMERSH) daha spesifik ve daha az ideolojik bir odak noktasına sahipti.

Sovyet döneminin sonlarında kısaltma sistemi çökmeye başladı.

Birçok kısaltma, ideolojik anlamını yitirerek bürokratik klişeler olarak algılandı.

Halk sanatında, karmaşık kısaltmaların sistemin saçmalığının sembolleri olarak kullanıldığı bir "kısaltma karşıtı" akım ortaya çıktı.

 

Sovyet Kısaltmalarının Modern Mirası

1991'den sonra birçok Sovyet kısaltması geçmişte kaldı, ancak bazıları dönüştürüldü ve korundu. Örneğin, SBKP, CPRF'ye, Komsomol ise çeşitli gençlik hareketlerine dönüştü. Bazı endüstriyel ve teknik kısaltmalar ise durgunluk nedeniyle kullanılmaya devam ediyor.

Sovyet kısaltma sistemi, Sovyet sonrası halkların dil bilincinde derin bir iz bırakmıştır. Birçok yaşlı vatandaş, nesiller arasında belirli bir dil engeli oluşturan onlarca Sovyet kısaltmasını özgürce kullanmaktadır.

İlginçtir ki, modern Rusya'da, özellikle kamu yönetiminde, kısaltmalarda belirli bir canlanma yaşandı.

Ancak yeni kısaltmalar, Sovyet döneminin karakteristik ideolojik duygusundan yoksun.

 

Olayın bilimsel analizi

Dilbilimsel açıdan bakıldığında, Sovyet kısaltma sistemi, dilin bilinçli inşasına yönelik büyük ölçekli bir deneydi.

Doğal kısaltma sürecinin aksine, SSCB'de merkezi ve ideolojik olarak motive edilmişti.

Kültür uzmanları, kısaltmaların yaygın kullanımının Sovyet projesinin ruhuna, yani yeni bir gerçekliğin rasyonelleştirilmesi ve "inşası" arzusuna uygun olduğunu belirtiyor.

Kısaltma, mimaride konstrüktivizmin veya sanatta sosyalist gerçekçiliğin dilbilimsel bir karşılığı haline geldi.

Kısaltmaların yaygın kullanımının psikolojik etkisi, “büyük bir bütüne” ait olma duygusu yaratmaktı.

Sovyet kısaltmalarının doğru kullanımı, sistemde “bizden biri”nin bir işareti haline geldi.

Sovyet kısaltmaları olgusu yalnızca dilsel bir merak değil, aynı zamanda dönemin kültürel kodunun önemli bir parçasıdır. Kısaltmalar, yalnızca toplumu değil, aynı zamanda düşüncenin kendisini de yeniden düzenleme ütopik hayalinin dilsel somutlaşmış hali haline gelmiştir.

Sovyet sisteminin birçok unsuru gibi, kısaltmalar da sonunda devrimci bir araçtan bürokratik bir anakronizme dönüştü. Ancak zirveye ulaştıklarında, yapay ama içsel bir mantığı olan yeni bir dünya için "yeni bir dil" etkisi yarattılar.

Aleksey Uçitel'den yeni Şostakoviç filmi

Kaynak: https://turkrus.com/

 

Ünlü Rus yönetmen Aleksey Uçitel, 20. yüzyılın en etkileyici bestecilerinden Dmitri Şostakoviç’in yaşamından esinlenen yeni filmi Zamanın Gürültüsü (Şum vremeni) ile izleyici karşısına çıkmaya hazırlanıyor. Yerel haber portalı Fontanka’nın aktardığına göre, Moskova’da başlayan çekimler şu anda St. Petersburg’un tarihi sokaklarında sürüyor. Klasik bir biyografi yerine şiirsel ve alegorik bir anlatım tercih edilen filmin yapımcılığını ROK stüdyosu üstlendi.

Başrolde Şostakoviç’e hayat veren oyuncu Oleg Savtsov, açılış sahnesinde izleyiciyle buluşuyor. 1930’ların başındaki bir spor geçidinin yeniden canlandırıldığı bu sahne için şehrin simge sokaklarından Milyonnaya, bir gün boyunca trafiğe kapatıldı. Toplam 288 figüranın yer aldığı kalabalık sahnede bayrak taşıyanlar, piyoner çocuklar, jimnastikçiler, futbolcular ve dönemin kıyafetleriyle donatılmış figüranlar yer aldı.

Uçitel, Fontanka’ya yaptığı açıklamada, sahnenin dönemin dışa dönük coşkusuna rağmen taşıdığı tarihsel çelişkileri vurguladığını söyledi: “Bu film doğrudan bir biyografi değil, bir sinema alegorisi. Her şeye rağmen müzik üreten bir dehanın iç dünyasını anlatıyoruz.” Filmdeki ilk sahnede, genç Şostakoviç kalabalığı yararak insan piramidinin tepesindeki kıza ulaşmaya çalışıyor. Bu karakteri Polina Tsıganova canlandırıyor.

Oyuncu kadrosunda ayrıca Maria Smolnikova, Darya Balabanova, Yevgeni Tsıganov, Lev Zulkarnaev ve Nikita Kologrivıy gibi isimler var. Yapım, Rusya Kültür Bakanlığı, St. Petersburg Kültür Komitesi, Moskova Kültür Departmanı ve Naşe Kino’nun desteğiyle gerçekleştiriliyor. Zamanın Gürültüsü 2026 yılında vizyona girecek.

1936 yılında Stalin’in, bestecinin Mtsensk'li Lady Macbeth operasını Bolşoy'da izlemesinin ardından, Pravda gazetesinde yayımlanan ve muhtemelen doğrudan Stalin’in talimatıyla kaleme alınan “Sanat yerine kargaşa” başlıklı başyazı, Şostakoviç’i rejimin hedefi haline getirmişti. Operası “kaotik”, “kulak tırmalayıcı” ve “doğal olmayan sesler yığını” olarak nitelenen besteci, halka yabancı burjuva etkileriyle suçlanmış ve bu yazıyla birlikte kariyerinde tehlikeli bir dönemece girmişti.

Kölelik neden ancak 1861'de kaldırıldı?

Kaynak: https://dzen.ru/

 

Rus tarihinde serfliğin rolü hakkında birçok kitap ve makale yazılmış ve birçok film çekilmiştir. Sovyet tarih yazımında, imparatorların serfliğin kaldırılmasını 1861'e kadar erteledikleri için eleştirilmesi yaygındır; özgürlüğü daha önce vermeleri gerekirdi.

18. yüzyılın sonlarından itibaren serfliği kaldırmaya çalışan imparatorlar da dahil olmak üzere birçok kişi buna katılıyor. Ancak her şey bir kraliyet fermanı imzalamaktan çok daha karmaşıktı. Serfliğin neden 1861 yılına kadar kaldırılamadığını anlamak için, Rus toplumunda soyluların rolünün değiştiği 18. yüzyılın ortalarına dönmemiz gerekiyor.

1762'de, III. Petro döneminde kabul edilen "Soyluların Özgürlüğü Manifestosu" yayınlandı. Bu manifesto, soyluları orduda veya devlet yönetiminde zorunlu hizmetten muaf tutuyordu. 23 yıl sonra ise II. Katerina, mülkiyet haklarını da içeren "Soylulara Ferman"ı yayınladı. Ferman, bu sınıfın her türlü mülkü miras alabileceğini belirtiyordu. Bu hak köylüleri de kapsıyordu. Bu tür yasaların kabul edilmesiyle, toprak sahiplerinin hizmet veremediği, sadece serflerin emeğiyle geçindiği bir durum ortaya çıktı. Birçok soylu bundan faydalandı ve köylüleri azami ölçüde sömürmeye başladı. Peki bunu neden yaptı? Soru derin, ama kısacası - tüm gücü soyluların elindeydi ve soyluları yatıştırmak gerekiyordu.

II. Katerina ve I. Paul

Aynı dönemde, 18. yüzyılın ikinci yarısında Rusya'ya Aydınlanma Çağı geldi ve serfliğin geçmişin bir kalıntısı olduğu ve devletin gelişimini engellediği gerçeği birçok kişi için apaçık ortadaydı. Serflerin yaşamı sorunu Rus bilim insanları ve hatta bazı soylular arasında bile gündeme geldi. İmparatoriçe'nin gözdesi olan tanınmış Grigori Orlov da bu sorunu çözmeye çalıştı. Catherine bunu destekledi, hatta serflerin çocuklarının özgür sayılmasını istedi. Ancak İmparatoriçe, toprak sahiplerinde ne kadar hoşnutsuzluk yaratabileceğinin farkında olarak böyle bir yasa çıkarmaya cesaret edemedi.

I. Pavlus döneminde, 1797'de "Üç Günlük Angarya Manifestosu" yayınlandı. Manifesto, serflerin çalışma sürelerini sınırlandırmayı içeriyordu. Serfler, toprak sahibi için haftada sadece 3 gün çalışabiliyordu. Pazar günleri zorunlu çalıştırma yasaktı. Köylüler kendi çiftliklerini geliştirmeye daha fazla zaman ayırabiliyorlardı. Ancak böyle bir hoşgörü bile soylular arasında hoşnutsuzluğa yol açıyordu. Örneğin, Prens İvan Lopuhin, böyle bir yasanın faydadan çok zarar getireceğine inanıyordu.

Aleksandr I

19. yüzyılda, ele alınan konu daha da acil bir hal aldı. Serflerin şehirlere taşınamaması nedeniyle, bu durumun varlığı sanayinin aktif gelişimine izin vermiyordu. I. Aleksandr, selefleri gibi, sorunu kendi yöntemiyle çözmeye çalıştı. 1803'te, toprak sahibinin onayıyla köylülerin kendilerini serflikten satın almalarına izin veren "Özgür Çiftçiler Hakkında Kararname" çıkarıldı. Ancak soylular, köylülerinden ayrılmak için acele etmediler. Yarım yüzyıl içinde, bu yasa kapsamında yalnızca 150.000 serf serbest bırakıldı.

I. Aleksandr döneminde, köylülerin kurtuluşuyla ilgili başka projeler de geliştiriliyordu. Bunlardan biri, yetenekli reformcu Mihail Speransky tarafından 1809'da önerildi. Speransky, sadece serfliği ortadan kaldırmakla kalmayıp, aynı zamanda Rusya'daki ilk anayasayı da kabul etmek istiyordu. Muhafazakâr soylular, köylülerin toprak sahipleriyle yaşamasının, onlara bakacak birileri olacağı için daha iyi olacağını belirterek buna çok olumsuz tepki gösterdiler.

General Aleksey Arakcheyev de kendi projesini geliştirdi. Birçok soylunun borcu olduğunu hesaba katıyordu. Dolayısıyla bu insanların paraya ihtiyacı vardı. Devlet de köylülerini satın almayı teklif edebilirdi. Köylülerin geçimini sağlayabilmeleri için toprak parsellerini satın alması gerekiyordu. Toplumsal ayaklanmalar çıkmaması için bu sürecin kademeli olarak gerçekleşmesi gerekiyordu. Ancak I. Aleksandr Arakcheyev'i desteklemedi. Sebep basitti: Napolyon'la savaştan sonra devletin bunun için parası yoktu. Köylülerin fidye ödemesi ise onlarca yıl sürecekti.

I. Nikolay

19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, Rusya'da serfliğin varlığı ahlaki, ekonomik ve politik açıdan düşünülemez hale gelmişti. I. Nikolay, bir dizi muhafazakâr adıma rağmen bunu anlamıştı. Bu nedenle, 1833'te köylüleri satarken aileleri ayırmak yasaklandı ve bu da serflerin durumunu bir nebze olsun rahatlattı.

Aynı dönemde General Pavel Kiselev, sahipleri tarafından ipotek altına alınmış arazileri satın almak için bir proje geliştiriyordu. Bu arada, bu, serflik sorununu çözmenin oldukça etkili bir yoluydu. 1850'de, serflerin yaklaşık üçte ikisi borca giren soylular tarafından ipotek altına alınmıştı. Birçok toprak sahibi, mali sorunlarını çözmek için para almayı kabul ederdi. Ancak Kırım Savaşı, planın uygulanmasında bazı değişikliklere yol açtı.

Kurtuluş

Kırım Savaşı'ndaki yenilginin ardından, serfliğin kaldırılmasını geciktirecek zaman kalmadığı ortaya çıktı. II. Aleksandr döneminde, köylüleri özgürleştirecek bir yasa çıkarmak için yoğun hazırlıklar yapılıyordu. Muhafazakâr çevreler bile bunun gerekliliğini fark ettiler, ancak zarar etmek istemedikleri için toprak sahiplerinin çıkarlarının gözetilmesi gerektiğini savundular.

İmparator, devlet, toprak sahipleri ve köylüler arasında bir uzlaşma çözümü bulmak zorundaydı. Tüm serfler, soylulardan bağımsız, kişisel olarak özgür insanlar olarak ilan edildi. Toprak sahibinden toprağı satın alıp kullanmazlarsa, geçici olarak yükümlü köylü sayılırlardı. Toprağı kullanmak için, sahibi için çalışmaya (angarya) devam ederler veya kira ödemeye devam ederlerdi.

Hükümet, köylülerin kendi topraklarını satın almalarının zor olacağını anlayınca, devlet toprak sahiplerinden toprakları satın aldı. Üstelik köylüler zaten 49 yıldır devlete para ödüyorlardı. Bir nevi toprak ipoteği.

Böylece her yıl muvakkat hizmetli köylülerin sayısı azaldı, fakat muvakkat hizmet ancak 1917 yılında tamamen kaldırıldı.

Kölelik Ekonomisi Nasıl İşliyordu: Temeller, Özellikler ve Sonuçlar

Kaynak: https://dzen.ru/

 

Serflik, yüzyıllar boyunca Rus ekonomisinin temel kurumlarından biriydi. Bu sistem, ülkenin sosyal yapısı, ekonomik gelişimi ve kültürel yaşamı üzerinde derin bir etkiye sahipti. Bu makalede, serflik ekonomisinin nasıl işlediğini, gelişimini hangi faktörlerin etkilediğini ve Rusya için ne gibi sonuçlar doğurduğunu inceleyeceğiz.

Köleliğin kökenleri ve oluşumu

Rusya'da serflik 15. yüzyılın sonlarında oluşmaya başladı ve nihayet 17. yüzyılın ortalarında şekillendi. Bu süreç, devlet gücünün merkezileşmesi ve toprak sahiplerine iş gücü sağlama ihtiyacıyla ilişkiliydi.

Köylülerin köleleştirilmesinin ana aşamaları:

1. 1497 - köylülerin bir toprak sahibinden diğerine geçme hakkını sınırlayan Aziz George Günü'nün getirilmesi.
2. 1581 - Aziz George Günü'nü geçici olarak kaldıran "muhafazalı yıllar"ın getirilmesi.
3. 1649 - köylüleri toprak sahipleri için güvence altına alan Katedral Kanunu'nun kabulü.

18. yüzyılın başlarında, Rusya'daki köylü nüfusunun yaklaşık %85'i serflik altındaydı.

Kölelik Ekonomisinin Temelleri

Serfliğin ekonomisi birkaç temel ilkeye dayanıyordu:

1. Köylülerin toprağa bağlanması: Köylüler, toprak sahibinin izni olmadan çalıştıkları toprağı terk etme hakkına sahip değildi.

2. Angarya ve kira: Serflerin sömürülmesinin iki temel biçimi. Angarya, toprak sahibinin toprağında çalışmayı, kira ise vergiyi nakit veya ayni olarak ödemeyi içeriyordu.

3. Toprak sahibinin serflerin emeği ve mülkiyeti üzerindeki hakkı: Toprak sahibi, köylülerin emeğini elden çıkarabilir, satabilir, yeniden yerleştirebilir ve hatta orduya gönderebilirdi.

4. Serflerin sınırlı hakları: Köylüler, toprak sahibinin izni olmadan toprak sahibi olamaz, ticaret veya zanaatla uğraşamazlardı.

Serfliğin kaldırılmasının arifesinde, 1858 verilerine göre Rusya'da yaklaşık 22,5 milyon serf vardı ve bu da ülke nüfusunun yaklaşık %37'sini oluşturuyordu.

Serflik altındaki tarım

Tarım, serflik ekonomisinin temelini oluşturuyordu. Tarımın karakteristik özellikleri şu şekildeydi:

1. Yaygınlık: Üretim artışı, emek verimliliğini artırmak yerine, ekili alanların genişletilmesiyle sağlandı.

2. Düşük verim: 18.-19. yüzyıllarda ortalama tahıl verimi, Batı Avrupa'dakinden önemli ölçüde düşük olan "sam-tri" (ekilen tahıl başına üç tahıl) idi.

3. Üç tarlalı tarım: Arazinin üçte birinin her yıl nadasa bırakıldığı eski bir ürün rotasyonu sistemi hakimdi.

4. İlkel aletler: Başlıca aletler, emek verimliliğini sınırlayan tahta saban ve tırmıktı.

19. yüzyılın ilk yarısında, Rusya'da ortalama tahıl verimi hektar başına yaklaşık 4-5 sent iken, İngiltere'de bu rakam 15-20 sente ulaşıyordu.

Sanayi ve serflik

Ekonominin ağırlıklı olarak tarımsal yapıya dayalı olmasına rağmen, serfliğin sanayinin gelişimi üzerinde de önemli etkisi olmuştur:

1. Serf fabrikaları: Birçok toprak sahibi, serf emeğini kullanarak endüstriyel işletmeler kurdu. 1825 yılına gelindiğinde, Rusya'daki tüm sanayi işçilerinin yaklaşık %54'ü serf fabrikalarında çalışıyordu.

2. Yerleşik işçiler: Endüstriyel işletmelere bağlı özel bir serf kategorisi. 18. yüzyılın sonunda sayıları yaklaşık 100.000 kişiye ulaşmıştı.

3. Otkhodnichestvo: Köylülerin şehirlerde çalışmaya gönderilmesi uygulaması, sanayi ve ticaretin gelişmesine katkıda bulundu. 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, her yıl 3 milyona kadar köylü çalışmaya gidiyordu.

4. Kalkınmaya getirilen kısıtlamalar: Serflik, serbest bir işgücü piyasasının oluşumunu engelledi ve teknik ilerlemeyi sınırladı.

Serflik altında ticaret ve finans

Serflik ekonomisi aynı zamanda ticaretin ve mali sistemin gelişimini de etkiledi:

1. İç Ticaret: Serflerin sınırlı satın alma gücü, iç pazarın gelişimini engelledi. Tarihçiler, 19. yüzyılın ortalarında ülke üretiminin yalnızca yaklaşık %15'inin pazara ulaştığını tahmin ediyor.

2. Dış Ticaret: Tarımsal ihracat, özellikle tahıl, ekonomide önemli bir rol oynadı. 1860 yılına gelindiğinde Rusya, ürettiği tahılın yaklaşık %20'sini ihraç ediyordu.

3. Kredi Sistemi: Toprak sahipleri, kredi almak için genellikle serflerini ipotek ettiriyordu. 1859 yılına gelindiğinde, serflerin yaklaşık %65'i kredi kuruluşlarına ipotek ettirilmişti.

4. Parasal İlişkiler: Kira sisteminin gelişmesi, kırsal kesimde parasal ilişkilerin yaygınlaşmasına katkıda bulundu. 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, toprak sahibi köylülerin yaklaşık %70'i nakit kira alıyordu.

Serf ekonomisinin bölgesel özellikleri

Serflik ekonomisi bölgesel olarak önemli farklılıklar gösteriyordu:

1. Merkez vilayetleri: Angarya sistemi baskındı. 1860 yılına gelindiğinde, bu bölgelerdeki serflerin %71'ine varan kısmı angarya alıyordu.

2. Kuzey ve kuzeybatı vilayetleri: Kira sistemi baskındı. Bazı bölgelerde, serflerin %95'ine varan kısmı kira alıyordu.

3. Güney vilayetleri: Tahıl ihracatına odaklanan ticari tarım gelişti. 1860 yılına gelindiğinde, bu bölgeler tüm Rus tahıl ihracatının yaklaşık %40'ını sağlıyordu.

4. Urallar ve Sibirya: Madencilik ve metalurji serfliği özellikle önemliydi. 19. yüzyılın başlarında, Ural fabrikalarında yaklaşık 250.000 serf çalışıyordu.

Serf ekonomisinin verimliliği

Serf ekonomisinin verimliliği sorunu, tarihçiler ve ekonomistler arasında tartışma konusu olmaya devam ediyor. Bu sorunun bazı yönleri:

1. Düşük emek verimliliği: Tarihçilere göre, serf bir köylünün emek verimliliği, özgür bir işçininkinden 2-3 kat daha düşüktü.

2. Yenilik için teşvik eksikliği: Serflik, yeni teknolojilerin ve ekonomik yöntemlerin uygulanmasını engelledi.

3. Sınırlı ekonomik hareketlilik: Köylülerin toprağa bağlılığı, emek kaynaklarının optimum şekilde dağıtılmasını engelledi.

4. Ekonomik durgunluk: 19. yüzyılın ilk yarısında, Rus ekonomisinin büyüme hızı yılda yaklaşık %0,5 idi; bu oran, Batı Avrupa'dakinden önemli ölçüde düşüktü.

Serf ekonomisinin sosyal yönleri

Serfliğin Rus toplumunun sosyal yapısı üzerinde derin bir etkisi oldu:

1. Sosyal eşitsizlik: 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, nüfusun yaklaşık %1'i (toprak sahipleri) ekili arazinin neredeyse yarısına ve ülke nüfusunun üçte birine sahipti.

2. Sosyal hareketliliğin sınırlandırılması: Serflerin sosyal statülerini değiştirme fırsatı neredeyse hiç yoktu.

3. Kültürel sonuçlar: Serflik, ataerkil ilişkilerin korunmasına katkıda bulundu ve köylüler arasında eğitimin yayılmasını engelledi. 1860 yılına gelindiğinde, serfler arasında okuryazarlık oranı %5'ten azdı.

4. Demografik özellikler: Serflik demografik süreçleri etkiledi. 19. yüzyılın ortalarında serflerin ortalama yaşam beklentisi yaklaşık 35 yıldı; bu, özgür nüfusunkinden 10-15 yıl daha azdı.

Serflik sisteminin krizi ve serfliğin kaldırılması

19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde serflik sisteminin krizi belirginleşmişti:

1. Ekonomik Verimsizlik: Serflikler giderek daha kârsız hale geliyordu. 1859'a gelindiğinde, toprak sahiplerinin arazilerinin yaklaşık %65'i kredi kuruluşlarına ipotek edilmişti.

2. Toplumsal Çelişkiler: Artan Köylü Huzursuzluğu. 1826 ile 1854 yılları arasında 700'den fazla büyük köylü ayaklanması yaşandı.

3. Teknolojik Geri Kalma: Rusya, endüstriyel gelişimde gelişmiş ülkelerin giderek gerisinde kalıyordu. 1860'a gelindiğinde Rusya, dünya endüstriyel üretiminin %1'inden daha azını üretiyordu. 4.

Askeri Yenilgi: Kırım Savaşı (1853-1856), Rusya'nın teknolojik ve ekonomik geri kalmışlığını ortaya koydu.

1861'de serfliğin kaldırılması, Rusya'nın ekonomik tarihinde bir dönüm noktası oldu ve ekonominin ve toplumun modernleşmesinin yolunu açtı.

Çözüm

Rusya'da yüzyıllardır varlığını sürdüren serflik ekonomisi, ülke yaşamının her alanında derin bir etki yarattı. Düşük verimlilik, inovasyon teşviklerinin eksikliği ve derin toplumsal çelişkilerle karakterizeydi. Toprak sahipleri için kısa vadede bazı faydalar sağlasa da, serflik uzun vadede Rusya'nın ekonomik ve sosyal kalkınmasının önünde ciddi bir engel haline geldi. 1861'de kaldırılması, ülke tarihinde yeni bir sayfa açarak ekonominin ve toplumun modernleşmesi için gerekli ön koşulları yarattı.

Feodal ekonominin hangi unsurlarının, serfliğin resmen kaldırılmasından sonra bile Rus toplumunda varlığını sürdürebileceğini düşünüyorsunuz? Serfliğin modern Rusya'da hangi sonuçlarını gözlemleyebiliriz?

“Potemkin” arabaları

Kaynak: https://tarih-siyaset-ekonomi.blogspot.com/

 

Gün Benderli’nin [*] bugüne dek hak ettiği ilgiyi görmediğini düşündüğüm Sofralar ve Anılar başlıklı eseri, bildik anı kitabı kalıplarının dışına çıkan, en azından benim şimdiye dek benzerine rastlamadığım, çok özgün bir anlatım tekniğine sahip. Kitapta Benderli’nin tanıklıkları, dönemin ruhu, duyguları, dostlukları ve politik çatışmaları; kurulan sofralar ve yemek tarifleriyle harmanlanarak aktarılıyor. Bu alışılmadık kurgu içinde sofralar ve tarifler yalnızca bir dekor değil; belleği diri tutan, ilişkileri şekillendiren, çoğu zaman da söylenemeyeni ima eden unsurlar olarak öne çıkıyor. Gerçekten ilginç ve okunmaya değer bir kitap.

Benderli, kitabında Sovyet otomotiv sektörünün ve genel olarak Stalinist bürokratik planlamanın zaaflarını gözler önüne seren semptomatik bir anekdota yer veriyor. Aktardığı bu bir tür modern “Potemkin Köyü öyküsü” [**], 15 Temmuz 2025’te yayımladığım Bir Renault yöneticisinin gözünden Sovyet otomotiv sanayii başlıklı kısa yazıda Anatoliy Çernyayev’in 1972 yılı günlüğüne düştüğü bir nottan yola çıkarak dile getirdiğim tespitlerle büyük ölçüde örtüşüyor.

Lafı fazla uzatmadan sözü Benderli’ye bırakayım:

Yetmişli yılların hemen başındaydı. O sıralarda artık uzun zamandır İtalya’da yaşayan Bianca hiç beklemediğim bir akşam kapımızı çaldı. Moskova’dan İtalya’ya dönerken Budapeşte’de gecelemek zorunda kalınca vaktin geç olmasına rağmen bizi görebilmek için otelinden çıkıp gelmiş. Oldukça huzursuz ve sinirliydi. O gece yolculuğunun bizi hayretten hayrete düşüren ve bir devlet sırrı gibi gizli tutulan nedenini anlattı.

Bir zamanlar Sovyetler Birliği’nde, İtalyan Komünist Partisi’nin gelmiş geçmiş en ünlü yöneticilerinden biri olan Palmiro Togliatti’nin adını taşıyan bir otomobil fabrikası olduğunu belki bilenler vardır. İtalyan FIAT işletmeleriyle ortaklaşa olarak Sovyetler Birliği’nde Togliatti İşletmeleri adıyla kurulan bu fabrikada FIAT modeli araba imalatı yapılacaktı. Bunu biliyorduk ve bir araba satın alabilmek için senelerce sıra beklemek gereken Macaristan’da yaşayanlar için bu çok sevindirici bir haberdi. Fabrikada üretimin başladığı söyleniyordu, hatta Doğu Avrupa pazarlarına JİGULİ Batı Avrupa’ya ise LADA adıyla sürülecek olan arabaların ilkinin fabrikadan hangi tarihte çıkacağı bile ilan edilmiş, Sovyetler Birliği’nde bu münasebetle yoğun bir başarı propagandası başlamıştı. O sıralarda bu türden başarılara büyük önem veriliyor, temeldeki olumsuzlukların araştırılması şöyle dursun bunlardan söz bile edilmiyor yapay birtakım başarılarla rejimin üstünlüğü efsanesi sürdürülüyordu. Hoş bugün de meselenin köküne inildiği söylenemez ya, konumuz bu değil şimdi. Biz kalalım FIAT tipi LADA arabalarda. Bir taraftan başarı propagandası almış başını giderken bakıyorlar ki arabalar, ilan edilen tarihte fabrikadan çıkmayacak, imalat o tarihe yetişmeyecek. Birilerinin etekleri tutuşuyor, ne yapsınlar şimdi? Durumu ve nedenlerini açıkça anlatmak yerine alışılmış metoda, yani hileye, aldatmacaya başvuruyorlar. Sovyet tarafının girişimi üzerine İtalya’daki FIAT işletmesiyle Sovyetler Birliği’ndeki Togliatti işletmeleri yöneticileri arasında yapılan temaslar sonucunda, İtalya’dan birkaç FIAT marka arabanın Sovyetler Birliği’ne götürülmesine ve üzerlerine "LADA" markası vurularak, ilan edilen tarihte Togliatti İşletmelerinden orada imal edilmiş gibi çıkmasına karar veriyorlar.

İşte o akşam kapımızı çalan Bianca, arabaları Sovyetler Birliği’ne götüren FIAT sorumlularından birinin tercümanıymış, yollarda türlü maceralardan geçmişler, dönüşleri Budapeşte yoluyla olunca bize uğramadan yapamamış.” (Gün Benderli, Sofralar ve Anılar, Sözcükler Yayınları, İstanbul, 2012, s. 201-2).

Anlatılan, Stalinist rejimin kâğıt üzerindeki “başarı”ya yüklediği bürokratik ve simgesel anlamın somutlaştığı bir tür modern Potemkin Köyü hikâyesidir. Otomobilin –yani “üretimin”, yani “başarının”– kâğıt üzerindeki varlığının, onun gerçekten üretilip üretilmediğinden daha önemli olduğu; plana sadık kalındığı izlenimini vermenin fiilî üretimin önüne geçtiği; bir başka deyişle, planın gerçekliğinin, gerçeğin planla uyuşmasından çok daha değerli olduğu, tirajı-komik bir Potemkin arabalar hikâyesi.

 

[*] Gün Benderli (d. 1930, İstanbul): 1940’lı yılların sonlarında Türkiye Komünist Partisi’ne ve Nâzım Hikmet’in tahliyesine yönelik faaliyetlere destek veren Benderli, politik baskılar nedeniyle 1950’de Paris’e, ardından Budapeşte’ye göç etti. Sorbonne’da sürdürdüğü hukuk eğitimini yarıda bırakıp Budapeşte Radyosu’nda Türkçe yayıncılık yapmaya başladı. Bu görevini, bazı kesintilerle birlikte, Macaristan’daki rejim değişikliğinden sonra Türkçe yayınlar kapatılana kadar sürdürdü. Macar edebiyatının önde gelen isimlerini Türkçeye kazandıran önemli çeviriler yaptı. Anı türünde ise dört eseri bulunuyor: Su Başında Durmuşuz (2003), Sofralar ve Anılar (2012), Giderayak – Anılarımdaki Nâzım Hikmet (2020) ve Yazı Kalır – Anılarımdaki Budapeşte Radyosu (2024). Ayrıca, Türkçe–Macarca sözlük hazırlayan dört kişilik ekibin bir üyesidir. Halen Macaristan’da yaşamakta ve üretmeye devam etmektedir.

[**] Potemkin Köyü: Aslen 18. yüzyılda, Çariçe II. Katerina’nın Kırım’a yaptığı seyahat sırasında, bölge valisi Grigori Potemkin’in, gerçekte var olmayan bir refah görüntüsü sunmak amacıyla sahte köyler inşa ettirdiği rivayetine dayanır. Zamanla “Potemkin Köyü”, gerçeği gizlemek ya da çarpıtmak amacıyla oluşturulan yapay başarı ve ilerleme vitrinlerini tanımlayan bir metafora dönüşmüştür.

Aynı zamanda bkz.: 

Anatoliy Çernyayev'in 1972 günlüğünden (1): Bürokratik planlamanın sefaleti

Anatoliy Çernyayev'in 1972 günlüğünden (2): Sibirya’yı emperyalist güçlere satmak

Anatoliy Çernyayev'in 1972 günlüğünden (3): Bir Renault yöneticisinin gözünden Sovyet otomotiv sanayii

Magnitogorsk Demir Çelik Üretim Kompleksi: Sovyet sanayiinin yapısal sorunlarının bir mikrokozmosu

Çehov hikayesinden mutfak masasına: Bektaşi üzümü tarifleri

Kaynak: https://turkrus.com/

 

Bektaşi üzümü, ya da Rusçasıyla, krıjovnik yalnızca bahçelerde yetişen mütevazı bir meyve değil. Rus edebiyatında da derin izler bırakmış simgesel bir yemiş. Bu küçük yeşil ya da kırmızı meyvecik Anton Çehov’un 1898 tarihli öyküsünde, hayalleri süsleyen taşra hayatı ve huzurunun simgesi olarak karşımıza çıkar: “Her insanın kendi bektaşi üzümü olmalı...” der kahramanlardan biri. Zamanla bu ekşi-tatlı meyve, yalnızca düşlerin değil sofraların da vazgeçilmez bir parçası oldu. 

Bugün Rus mutfağında bektaşi üzümü, salatadan soslara, tatlılardan reçellere kadar uzanan bir çeşitliliğe sahip. Hem kırsal geleneklerin bir uzantısı hem de modern lezzet arayışlarının yaratıcısı. Üstelik bu tariflerin çoğu, mutfağa yeni adım atanların bile kolayca deneyebileceği kadar sade. 

Bektaşi üzümlü, havuçlu ve tvoroglu salata: Bu tarif, ekşi meyvenin yumuşacık tvorogla (lor) kurduğu kontrast sayesinde hem ferahlatıcı hem de bağışıklığı destekleyen bir lezzet. Tatlılık için bir kaşık bal, ferahlık için birkaç dal nane yeterli.

Kırmızı ya da yeşil bektaşi üzümleriyle hazırlanan hafif acılı balık sosu: Blenderda ezilen meyve, sarımsak, dereotu ve kurutulmuş acı biberle birleştirilerek balık yemeklerine eşlik edecek aromatik bir tamamlayıcıya dönüşüyor. Sos hemen tüketilebileceği gibi kavanozda da saklanabilir.

Bektaşi üzümlü bisküvili kek: Tvorog veya yoğurtla hazırlanan kek hamuruna eklenen taneler, hafif ekşi sürprizler yaratıyor. Son dokunuş ise üzerine serpilen çikolata parçacıklarından. 

Bektaşi üzümlü ve kivili meyve reçeli: C vitamini açısından zengin bu ikili, kış aylarında bağışıklığı destekleyen doğal bir tatlı. Kiviler küçük küpler hâlinde doğranıp şeker ve az miktarda suyla kısa süre kaynatılıyor, ardından bektaşi üzümleri eklenerek yaklaşık 20 dakika boyunca karıştırılarak pişiriliyor.  

Bektaşi üzümlü marmelat: Bektaşi üzümü önce şekerle birlikte kısa süre kaynatılıyor, ardından kıvam için agar eklenerek birkaç dakika daha pişiriliyor. Karışım küçük kalıplara dökülüp soğutulduktan sonra şekere, hindistan cevizi rendesine veya ezilmiş kuruyemişe bulayarak sunulabiliyor.

12 yıl sonra Moskova metrosunun haritası yenilendi

 

Kaynak: https://turkrus.com/

Moskova Ulaşım Departmanı, başkent metrosunun yeni harita tasarımını tanıttı. Güncellenen şemada artık yalnızca yumuşak ve kıvrımlı çizgiler kullanılıyor. Ayrıca ilk kez büyük parklara da haritada yer verildi; bunlar metro istasyonlarından yaya erişimi olan alanlar olarak vurgulandı.

Ulaşım ve sanayi konularından sorumlu Moskova Belediye Başkan Yardımcısı Maksim Liksutov, haritanın daha kullanıcı dostu hale getirilmesinin hedeflendiğini belirtti. Yeni tasarım, Troitsk hattının Novatorskaya ile ZIL arasındaki yeni bölümünün açılışına denk getirildi.

Liksutov’a göre, haritada bazı öğeler 90 yıldır ilk kez değiştirildi. Son büyük tasarım değişikliği 2013 yılında yapılmıştı. Yeni harita yolcuların geri bildirimleri dikkate alınarak hazırlandı. Belediye, bu yeni tasarımı tanıtmak için 38 binden fazla haritanın kente yerleştirileceğini duyurdu. Yetkililere göre, modernleştirilmiş grafik anlayışı hem Moskova sakinleri hem de turistler için yön bulmayı kolaylaştıracak.

Avrupa’nın en büyük yolcu taşıma kapasitesine sahip metrosu olan Moskova Metrosu, dünya genelinde bu alanda ikinci sırada yer alıyor. Genişletme planlarına göre 2030 yılına kadar 31 yeni istasyon daha hizmete girecek. Şu anda Troitsk ve Rublyovo-Arkhangelsk hatlarında çalışmalar devam ederken, Koltsevaya hattındaki “Dostoyevskaya” istasyonunun inşaatı sürüyor. Ayrıca Biryulyovskaya hattının planlaması ve Arbat-Pokrovskaya hattının Golyanovo istasyonuna kadar uzatılması da gündemde.

Haritanın son hali için TIKLAYIN

RBC'nın yayınladığı karşılaştırılmalı haritalar için TIKLAYIN