Rusya'da 9 Mayıs Zafer Günü

Metin Uçar

Rusya, 9 Mayıs Zafer Günü’nü bu yıl 75. kere kutluyor.

Uzun süredir hazırlıkları devam eden görkemli kutlamalar ne yazık ki planlandığı gibi yapılamıyor. Tahmin edeceğiniz üzere dünyayı sarsan koronavirüs salgını, planlanan geçit törenlerinin daha sonraki bir tarihe ertelenmesine neden oldu.

9 Mayıs tüm Sovyetler Birliği coğrafyasında önemi olan bir tarih.

Bu gün Sovyetler Birliği’nin 2. Dünya Savaşı’nda faşist Almanya’yı kesin olarak yenilgiye uğrattığı tarihtir ve Zafer Günü olarak kutlanır. Bu günün anlamını hissedebilmek için iki rakama bakmak lazım. 2. Dünya Savaşı’nda hayatını kaybeden insan sayısı yaklaşık 72 milyon olarak kabul edilir. Bunun yarısından fazlası yani yaklaşık 42 milyon sadece Sovyetler Birliği’nin kaybettiği insanların sayısıdır. Sovyet coğrafyasında savaşın can almadığı hemen hemen hiçbir aile kalmamıştı. Belki de bu nedenledir ki 9 mayıs tüm dünyadan çok daha farklı kutlanır bu coğrafyada.

9 mayısın en görkemli olayı ise Kızıl Meydan’da düzenlenen askeri geçittir. Bu askeri geçit töreni hem Sovyetler Birliği zamanında hem de Rusya’da sadece bir anma töreni değil aynı zamanda sahip olunan askeri gücün sergilenmesidir. Özellikle Sovyetler döneminde batılı ülkelerin askeri ateşeleri bu askeri geçit törenini iple çekerlerdi. Çünkü bu belki de Rusya’nın sahip olduğu modern silahları ilk defa görebilecekleri tek etkinlikti. Rusya da bu geleneği devam ettirmektedir. Kutlamaları son yıllarda çehre değiştirmeye başlamıştır.

Artık Kızıl Meydan’da bir değil iki geçit töreni düzeniyor. İkinci geçit töreninin adı Ölümsüz Alay.. Savaşta hayatını kaydeden dedelerinin, ninelerinin fotoğraflarını taşıyan Ruslar yaklaşık 4 kilometre yürüyerek Kızıl Meydan’da sonra eren bir geçide katılırlar. Gazilerin anısını yaşatmak için düşünülmüş harika bir etkinliktir ve bence askeri törenden çok daha anlamlı bir etkinlik haline gelmiştir. Ölümsüz Alay’ın benzeri etkinlikler daha önce de yapılmış. Ancak 2011’de birkaç gazetecinin öncü olduğu geçit töreni Tomsk’ta yapılmıştır. 2015’te ise ilk defa Moskova’da yapılan geniş katılımlı geçit töreni her geçen yıl çok daha fazla sayıda insanın katıldığı bir etkinlik haline gelmiştir. 2019’da sadece Moskova’daki Ölümsüz Alay geçidine katılan insan sayısı 700 bini geçmişti. Bu yıl düzenlenemeyecek olması çok üzücü. Son iki yılki geçit törenine de ben de ailemle katıldım. Bizim aileden de iki dedemiz 2. Dünya Savaşı’nda hayatını kaybetmiş. Ancak bu yıl Ölümsüz Alay yine de düzenleniyor. Online. Uzunca bir süredir insanlar savaşta kaybettikleri kahramanların fotoğraflarını ve diğer bilgilerini göndererek kayıt yaptırdılar. Bu fotoğraflar ve bilgiler önde gelen televizyon kanallarında yayınlanıyor. Bana sorarsanız koronavirüs bu cephede kaybetti. Ölümsüz Alay geçen yılkinden daha fazla katılıma sahne oldu. Devlet Başkanı Putin ileriki bir tarihte mutlaka geçit törenlerinin canlı katılımla yapılacağını söylemişti. Bakalım zaman ne gösterecek?

9 mayısta gerçekleştirilen askeri geçit töreninin ise tarihçesi oldukça ilginç. Askeri geçit töreni ancak 1995 yılından sonra her yıl yapılır hale gelmiştir. Zaferin anısına düzenlenen ilk geçit töreni 24 haziran 1945’te yapılır. O dönemde 9 mayıs sadece 3 yıl kutlanır. 1947’de 9 mayıs çalışma günü olarak kabul edilir taa ki 1965’te tekrar resmi tatil ilan edilene kadar. Bu konuda bazı söylentiler mevcuttur. Buna göre Stalin 9 mayısa pek sıcak bakmamaktaydı. 2. Dünya Savaşı zaferle sonuçlanmıştı ancak memleketin kayıpları çok ağır idi. Stalin zamanın kutlama zamanı değil çalışma, ülkeyi kalkındırma zamanı olduğunu düşünüyordu. Bazı kaynaklar Stalin’in SSCB orduları komutanı Mareşal Jukov’dan politik nedenlerle rahatsız olduğunu yazar. Stalin, Jukov’un zaferan sıfatı ile güçlenmesini istemediği için bayram kutlamalarına da fazla ilgi göstermez. O dönemde 12 milyon olan ordu mesubu sayısı 5 milyona indirilir. Ekonomi yıkık durumdadır çünkü. Diğer bir kaynağa göre ise savaşın tanığı olan gazilerin savaş sonrası batıda yaşanan hızlı ekonomik düzelmenin içeride gerçekleştirilеmemesinden dolayı yaşadıkları hayal kırıklığı neden olarak gösterilir. Yani kutlanacak bir zafer yoktur ortada. Kızıl Meydan’daki bir sonraki geçit töreni ancak 20 yıl sonra 9 mayıs 1965’te gerçekleştirilir. Bu zaferin 20. Yıldönümüdür. Sıradaki geçit töreni 1985’te yani zaferin 40. Yıldönümünde gerçekleştirilir. Daha sonraki geçit töreni 50. Yıldönümü anısına 1990 yılında yapılır. 1991'de geçit töreni yapılmaz. 1991 SSCB'nin dağılmasına neden olan olayların yaşandığı bir yıldır. Geçit töreni 1995 yılından başlayarak da her yıl yapılır hale gelir. 1995 – 2008 arasında Kızıl Meydan’daki tamirat işleri nedeniyle geçit törenine askeri araçlar katılamazlar. 2008’den bu yana da bildiğimiz 9 mayıs kutlamaları düzenleniyor.