Rus kültüründe öne çıkan semboller

Samih Güven

Kaynak: https://samihguven.blogspot.ru/

Rusya 17 milyon kilometre kare yüzölçümü ile dünyanın en büyük ülkesi. Nüfusu 144 milyon. Bir karşılaştırma yapmak gerekirse Türkiye’den 21 kat daha büyük bir ülke. En büyük şehirleri Moskova, St. Petersburg, Novosibirsk, Yekaterinburg, Nijdinovgorod, Samara ve Kazan. Nüfusun etnik gruplara göre dağılımına bakıldığında %81 Rus, %3,7 Tatar, %1,4 Ukrayna’lı, %1,1 Başkır, %1 Çuvaş ve diğer küçük gruplardan oluştuğu görülüyor.

Ülkenin böylesine büyük bir coğrafyaya yayılmasına, farklı şehirlerde ve kırsalda farklı gelenek ve kültürel özellikler söz konusu olmasına rağmen Rus kültürü dediğimizde öne çıkan birçok unsurdan söz edilmesi mümkün.

Her şeyden önce geniş ve zengin bir tarihi geçmişe sahip olan Rus kültürünün dünya kültürüne katkıları açısından bakıldığında bazı bilimsel alan ve konular dışında öne çıkan en önemli alanların edebiyat, resim, bale ve klasik müzik gibi alanlar olduğu görülüyor.

Rus halk kültürünün öne çıkan görsel folklorik figürlerinde ise iklim, doğa, hayvan sembolleri, gelenekler, tarihsel olaylar ve dinsel ögelerin etkili olduğu görülüyor. Bazı yazarlarca kültürel öğelerde etkili olan en önemli sosyal unsurların vatan ve aile gibi kavramlar olduğu söyleniyor. Hristiyanlık günlük yaşamın önemli bir unsuru olmuş tarih boyunca. Bununla birlikte 70 yıl boyunca ülkeyi yöneten Komünist Partinin bakış açısı ve söylemlerinin de kültür yaşantısına getirdiği etkileri dikkate almak gerekiyor. Bu noktada Komünist Partinin özellikle din ve kadının rolüne bakışı toplum hayatında bazı değişikliklere neden olmuş.

Bu nedenle, Kievan Rus dönemi, Çarlık ve imparatorluk dönemi, Sovyet dönemi ve bugün farklı eğilim ve özelliklerin söz konusu olduğunu söylemek mümkün. Bununla birlikte bugün Rusya ile özdeşleşen bazı özelliklere bakıldığında aşağıdaki bazı sembol ve kavramların ön planda olduğu söylenebilir:

Ayı: Ayı neden Rusya’nın sembolü? Bunun nedeni dünyanın güney bölgelerinde vahşi hayatın kralının aslan olmasına rağmen kuzey ülkelerinde ayının öne çıkmasıdır. Kuzey ormanlarında ondan daha güçlüsü yoktur. Bu nedenle ayının bir sembol olarak seçildiği anlaşılıyor. Ayıya atfedilen değerler dünyanın başka yerlerinde tembel, hantal, zalim gibi özellikler olabilmesine rağmen Rusya’da ayı kavramına pozitif anlamlar yüklüdür. Ayı gücü, cesareti, aklı ve zekayı temsil etmektedir. Bu nedenlerle, kahverengi Avrasya ayısı Rusya’da geniş anlamda sempati gören bir figürdür. Bu sembolün çizgi filmlerde, tiyatro oyunlarında sıkça kullanıldığı görülür. 1980 Moskova Olimpiyat Oyunlarının maskotu olarak "Mişa" adındaki yavru ayı kullanılmıştır. 2000'li yılların başından itibaren Rusya'daki siyasi yaşama egemen olan Birleşik Rusya Partisi'nin sembolü olarak da kullanılmaktadır.

Rus edebiyatı: Edebiyat Rusya’nın dünya kültür mirasına olan katkılarının başında geliyor. Özellikle 19. yüzyılda yetiştirdiği Tolstoy, Dostoyevski, Çehov, Turgenyev, Gogol, Puşkin gibi yazarlarla Rus edebiyatı Rus kültürünün en önemli unsurlarından biri. Bu dönemde yazılan Savaş ve Barış, Suç ve Ceza, Karamazov Kardeşler gibi romanlar dünyada bugüne kadar yazılmış en iyi romanlar arasında gösteriliyor.

Bolşoy tiyatrosu: Rusya’nın kültürel öğelerinin başka bir alanı da bale, opera ve klasik müzik. Halkın bu tarz gösterilere ilgisi büyük. Çaykovski, Korsakov, Rahmaninov, Borodin, Glazunov gibi önemli besteciler bulunuyor. İşte Bolşoy Tiyatrosu Rusya’nın bu özelliğinin sembolü konumunda. II. Katerina tarafından yapılması istenilmiş ve Mimar Joseph Bove tarafından dizayn edilmiş. Şu andaki bina 1821-1824 yılları arasında inşa edilmiş ve zaman içinde doğal olarak bir çok defa yenilenmiş. İlk olarak 1856 yılında Çar II. Aleksandr tarafından açılmış. Bolşoy tiyatrosu her dönem Rusya’nın ve Moskova’nın en önemli sembollerinden biri olmuş ve sahne sanatlarına büyük katkılar sağlamış bir mekan.

Rus alfabesi: Rus alfabesi Kiril kardeşler tarafından geliştirilmiş olup, 33 harften oluşuyor. Harflerin öğrenilmesi zor görünmekle birlikte Çince, Japonca gibi alfabelere göre daha kolaydır. Her şeyden önce yazıldığı gibi okunabilmektedir Rusça. Rus dilinde asıl zor olan gramer kullarının yoğunluğu ve kelime sayısının hayli fazla olmasıdır. İyi öğrenilmesi emek ve zaman gerektirmektedir. Rus alfabesindeki harfler aşağıda gösterilmektedir:

А, Б, В, Г, Д, Е, Ё, Ж, З, И, Й, К, Л, М, Н, О, П, Р, С, Т, У, Ф, Х, Ц, Ч, Ш, Щ, Ъ, Ы, Ь, Э, Ю, Я

Daça: Bu kelime günlük hayatta o kadar çok kullanılır ki, Rusya’da ilk öğrenilen kelimelerden biridir. İmkanı olan hemen herkesin büyük şehirlerin yakınlarında bahçesi olan müstakil evler edindiği görülür. Biraz daha uzağa ve mütevazi özelliklere razı olan hemen herkes sahip olabilir bu evlere. Hafta sonu gidilip vakit geçirilen, tatil zamanlarında kalınan bu evler şehir hayatının stresinden ve gürültüsünden uzaklaşmaya imkan verir. Çoğu evde sauna da bulunur. Daçalar ilk olarak Çarlar tarafından şehirlere yakın kırsal alanlarda hediye edilen mülkler olarak ortaya çıkmıştır. Sovyet zamanında Komünist parti elitlerine tahsis edilen ve kamu mülkiyetindeki bu evler daha sonra özel mülk olarak kullanılmış ve yaygınlaşmıştır.

Babuşka: Gün görmüş kadın, hatıraların ve geleneklerin vasisi ve bekçisi, sözünü sakınmayan, güzel geleneksel yemekler pişiren, bazen çocuklara bakan, bahçesinde sebze meyve yetiştiren ve çocuklarına gönderen büyükannedir Babuşka. Bu kelime de Rusya’da günlük hayatta en çok karşılaşılan kelimelerden biridir.

Borş Çorbası: Bu çorba Rus mutfağının en başta gelen yemeğidir. Temel olarak kırmızı turp ve pancardan yapılmaktadır. Etli ve etsiz olarak hazırlanabilmektedir. Rusya’da hemen her mekanda yapılır. Ancak lezzet konusunda iyi bir fikir edinebilmek için orta-üst restoranları tercih etmek yerinde olur.

Votka: Votka Rusya ile özdeşleşmiş bir içkidir. Geleneksel olarak fermente edilmiş tahıllardan veya patatesten yapılmaktadır. Slav dillerindeki vada (su) kelimesinden türetilmiştir. Vodka’nın ilk olarak 1405 yılında medikal bir sıvı olarak kullanıldığı, Rusça sözlüklerde ise 19. yüzyıldan itibaren yer almaya başladığı söyleniyor. Beluga, ruskiy standart, baykal, belaya berozka, piyat ozer, telnyaska, simirnof, putinka, kubanskaya, moskovskaya, narodnaya, gibi çok sayıda votka markası bulunuyor.

Matruşka: Geleneksel kıyafetler giyinmiş Rus köylü kızını temsil eden matruşkalar Rus kültürünü simgeleyen en önemli unsurlardan biri. İç içe koyulan azalan bir ahşap bebek kümesi matruşka. Özellikle turistik amaçla üretilmekle birlikte sembol olarak Rusya’yı temsil eden bir özelliğe sahiptirler.

Balalayka: Bu enstrüman Rus folklorik müziğinin sembolüdür. Üçgen şeklinde ve üç telli olarak yapılmaktadır. Sesi mandolin tınısını andırır.

Semaver: Soğuk kış günlerinde çay vazgeçilmez bir içkidir Rusya'da. Çay için sıcak su kaynatılan geleneksel kabın adı semaverdir. Kabın şekli ve adı Türkiye ve Azerbaycan'daki kullanım ile aynıdır.

Aziz Vasil Katedrali: Bu Katedral Kızıl Meydan’ın ve daha ötesi bütün Rusya’nın sembolü konumunda. Korkunç İvan tarafından 1555-1561 yılları arasında Kazan ve Astrahan hanlıklarına karşı kazanılan zaferleri kutlamak amacıyla yaptırılmış.