Rusya'da nüfus, istihdam ve işsizlik

Samih Güven

Kaynak: https://samihguven.blogspot.com/

 

Bütün dünya değişimin hızlandığı bir dönemden geçiyor. Salgınlar, dengesiz iklim hareketleri, nüfus dinamikleri, göç hareketleri, teknolojik gelişmeler ve otomasyon çalışma hayatına da önemli etkilerde bulunuyor.

Öne çıkan bazı eğilimlere baktığımızda, esnek çalışma uygulamaları, eğitim, meslek ve endüstri ilişkisinin daha fazla önem kazanması, evden çalışmanın artması, şirketlerin kurumsal kültürünü sanal ortama da taşıma gereği, yenilikçilik ve yaratıcılığın artan önemi, çalışan ve işveren beklentilerinin sürekli değişiyor olması gibi hususları görüyoruz.

Söz konusu dinamikler hiç kuşku yok ki işsizlik rakamlarından ücretlere, yabancı işçi sayısından verimlilik rakamlarına birçok başlığa etki ediyor. Ekonomi politikalarının nasıl şekillendirildiği ise ayrı bir önem taşıyor. 

Bu kapsamda konuyla ilgili tartışmalar açısından önem taşıması nedeniyle Rusya Federal İstatistik Servisinin verilerini ve diğer kaynakları kullanarak Rusya'da nüfus, istihdam ve işsizlik hakkındaki gelişmeleri rakamlarla özetlemeye çalışacağım. Buna göre: 

 

1.Nüfus: 

Rusya nüfusu son birkaç yıldır 146 milyon olarak seyrediyor. Nüfusun yüzde 54’ü kadın, yüzde 46’sı ise erkeklerden oluşuyor. Rusya’da nüfusun 109 milyonu kentlerde, 37 milyonu ise kırsalda yaşıyor. Moskova 12,6 milyon, St. Petersburg ise 5,4 milyon nüfusu ile en kalabalık şehirler. Dolayısıyla iş, ticaret, finans ve turizm sektörleri açısından önemli merkezler. 

Diğer taraftan Rusya içerisinde belirgin nüfus hareketleri olduğu, bazı bölgelerin göç verdiği; Sivastopol, Leningrad, Adıge, Kaliningrad, Moskova gibi bölgelerin ise en çok göç alan yerler olduğu görülüyor.

 

2.Nüfus dinamikleri: 

Rusya’nın nüfus dinamikleri incelendiğinde birkaç husus ön plana çıkıyor. Bunlardan en önemlisi çeşitli projeksiyonlara göre 2050 yılına kadar nüfusun 130-135 milyona kadar gerileyecek olması.  

Diğer taraftan, Rusya’da yaşam beklentisinin yükseldiği görülüyor. 2010 yılında 65 olan doğumda yaşam beklentisinin 2019 itibarıyla 73’e yükseldiği anlaşılıyor. Rusya’da 20-30 yaş arası nüfus son yıllarda azalma eğiliminde iken 55 yaş üstü nüfusun payı yükseliyor. Bu da hem daha fazla yabancı işçi ihtiyacı hem de sağlık ve sosyal güvenlik harcamalarının artışı anlamına geliyor.

 

3.Aktif nüfus: 

İstihdam edilenler ve işsizlerden oluşan aktif nüfus 75 milyon 400 bin seviyesinde. Bu rakamın 2017 yılında 76 milyon 285 bin olduğunu not etmek gerekiyor. 2021 yılı itibarıyla nüfusun 72 milyonluk bölümümün istihdam edildiği, işsizlik oranının ise yüzde 4,5 seviyesinde olduğu görülüyor. Rusya’da kadınların işgücüne katılım oranı yüzde 55 seviyesinde.

 

4.İstihdam: 

Rusya’da 72 milyon çalışanın yüzde 38,9’unu kamu kurumları ve belediyeler, yüzde 49,3’ünü özel sektör, yüzde 4,,4’ünü kamu özel ortak kuruluşları, yüzde 6,5’ini ise yabancı sermayeli şirketler istihdam ediyor.

Rusya’da çalışanların sektörlerine bakıldığında toptan ve perakende ticaretin yüzde 20, eğitimin yüzde 16, sağlığın yüzde 13, imalatın yüzde 11, inşaatın ise yüzde 9 pay aldığı görülüyor.

 

5.İşsizler: 

Rusya’da genelde yüzde 4-5 seviyesinde düşük olarak seyreden işsizlik oranı bölgelere göre farklılık gösterebiliyor. Bu yüzden Moskova gibi şehirlere çalışmak niyetiyle önemli bir nüfus hareketi oluyor.  

İşsizlerin örneğin 2019 yılında yüzde 73’ünün daha önce bir işi olduğu, bunların yüzde 26’sının kendi isteğiyle ayrıldığı, kalan bölümün ise personel azaltımı, işletmelerin tasfiyesi ve diğer sebeplerle işinden ayrılmak zorunda kaldığı anlaşılıyor. 

İşsizlerin yüzde 21’inin üniversite mezunu,  yüzde 40’nın çeşitli eğitim programı ve meslek kursu mezunu, yüzde 29’nun da lise mezunu olduğu görülüyor.

 

6.Göçmen işçiler: Rusya’da hem nüfus dinamikleri, yani nüfusun artmaması ve yaşlı nüfusunun payının yükselmesi, hem de Rus vatandaşlarının bazı sektörlerde çalışmaya ve düşük ücretlere gönüllü olmaması nedenleriyle yabancı işçilere gün geçtikçe daha çok ihtiyaç duyuluyor. Son yıllarda 11-12 milyona kadar çıkan göçmen işçi sayısının salgın döneminde önemli bir azalma yaşadığı anlaşılıyor. Göçmen işçilerin geri dönüş için daha yüksek ücret talep ettiği değerlendiriliyor. Turkrus sitesinin haberine göre Moskova’daki bazı temizlik işlerine ilişkin ilanlarda, ücretlerin 47 bin Rubleden başladığı anlaşılıyor.

Rusya’da çalışma izni alan yabancıların, salgın öncesi eğilimleri göstermesi bakımından örneğin 2019 yılında 1,7 milyon olduğu görülüyor. Ülkelere göre dağılıma bakıldığında ise 1 milyon ile Özbekistan vatandaşları ilk sırayı alıyor. 498 bin ile Tacikistan vatandaşları ikinci sırada yer alıyor. Aynı yıl 83 bin Ukrayna, 55 bin de Azeri vatandaşının çalışma izni aldığı anlaşılıyor.

 

7.Ortalama ücretler: 

2017 yılında yaklaşık 39 bin Ruble olan çalışan başına ortalama aylık nominal ücretin 2020 yılında 49 bin Ruble (670 dolar ) olduğu görülüyor. 

Ortalama ücretlerin 100 bin Rublenin üzerinde olduğu sektörlerin ise petrol ve doğal gaz imalatı, tütün imalatı ve finans gibi sektörler olduğu görülüyor.

Diğer taraftan, Turkrus sitesinde yer alan bir habere göre Rabota.ru adlı bir sitesinin araştırması Rusya’da ideal maaş beklentisinin 107 bin Ruble olduğunu gösteriyor.

 

8.Verimlilik: 

Rusya’da genel olarak işgücü verimliliği Avrupa ülkelerinin gerisinde seyrediyor. Kimileri bunu iklime bağlasa da Finlandiya ve İsveç gibi benzer iklimlere sahip ülkeler dikkate alındığında bu yeterli bir açıklama olmuyor.  Kanımca en önemli faktör geçiş sürecindeki işletme ve çalışma kültürü. Dolayısıyla bu hususların gelişme yolunda oluğu ve zamanla verimlilikte artışlar olacağı anlaşılıyor. 

Hali hazırda örneğin çalışılan saat başına düşen milli gelir rakamına OECD veri sisteminden bakıldığında İrlanda’nın 102 dolar, ABD’nin 72 dolar, Almanya’nın 66 dolar, Japonya’nın 46 dolar, Kore’nin 41 dolar, Türkiye’nin 45 dolar, Yunanistan’ın 34 dolar, Rusya’nın ise 27 dolar olduğu görülüyor.

 

9.Asıl sorun ne?: 

Rusya'da yapısal sorunlar, yatırımların yetersiz kalması, petrol fiyatlarına bağımlılık, KOBİ'lerin ve müteşebbis ruhunun yeterince gelişmemiş olması gibi konular ekonominin istihdam performansını ve büyümesini sınırlayan, dolayısıyla reel ücretleri de etkileyen önemli faktörler.

 

 

KAYNAKLAR:

-Rusya Federal İstatistik Servisi

-Tradeeconomics

-OECD

-Diğer