Eski Arbat ve Yeni Arbat: Moskova’nın ruhu zıt kardeş sokakları

Kaynak: http://turkish.ruvr.ru/

Arbat ve Yeni Arbat... Moskova’nın iki sokağının adları birbirine benziyor, fakat benzerlik sadece bununla sınırlı.

Geçen yıl, tarihi Moskova’nın saklı köşesi olan “eski” Arbat, 520. yıldönümünü kutladı.

Eski Arbat, araç trafiğine kapalı bir yaya bölgesidir. Bazıları burayı İstanbul’un Beyoğlu’suna benzetir ve karşılaştırırlar.

Burada eski binalar arasında gezinmek hem Moskovalılar, hem de turistler için oldukça keyifli bir şey. Arbat’ta çok sayıda kafe ve restoran var. Sokak müzisyenleri konserler verir, sokak ressamları tablolarını sergiler. Dükkanlarda hediyelik eşyalar satılır. Kısacası burası keyiflik  turistik bir mekan.

1960’lı yıllarda inşa edilen Yeni Arbat ise tamamen farklı.Yol boyunca cam vitrinlerin ve beton yapıların yükseldiği dünyanın her yerinde görebileceğiniz türden modern ve gürültülü bir cadde. Caddede lüks mağazalar, restoranlar ve bankalar var.

“Eski” Arbat, büyüleyici çekiciliğe sahip. Kremlin Moskova’nın kalbiyse, Arbat onun canıdır, derler.  Sokak hakkında çok sayıda şiir ve şarkı var.

Arbat sokağının adı, tarihi belgelerde ilk kez 1493’te geçer. Ancak üzücü bir olayla ilgili. Yerel kilisede yangın çıktığı, ateşin diğer binalara sıçradığı anlatılır. Kent neredeyse yanıp kül olacakmış. Arbat’ta oturan tüccar ve esnafın ahşap evleri kısmen yanmış. XVIII. yüzyıl ortalarında yeni yangının ardından sokak yeniden inşa edilir. Yenilenen Arbat’ı aristokratlar beğenir: esnaf atölyeleri ve tüccar dükkanlarının yerini bahçelerle çevrili ve ampir stilde yapılan soylu ailelerin köşkleri alır.

XIX yüzyılın ikinci yarısına kadar Arbat’ta tek bir mağaza bile yoktu. Soylular, “kendi” sokaklarında onları görmek istemiyordu. Fakat zaman değişti. Olgunlaşan Moskova burjuvazisi, saklı bölgeye hakim olarak, yerleşir. Çağdışı sessiz Arbat canlanır. Burada çok sayıda dükkan, otel ve restoran açılır. Arbat’ın büyük mağazalarının sahiplerinin adları ve ürünleri tüm Rusya bilinir: Şustov’un şarapları, Eynem’in tatlıları, Filippov çörekleri,..

Fırıncı İvan Filippov hakkında çok sayıda komik hikaye anlatılır.

Günün birinde Moskova Valisi General Zakrevskiy, Filippov’un hazırladığı ekmekte hamam böceğini bulur. Öfkelenen general fırıncıyı azarlar. Filippov’un burnu dibinde böcekli çöreği sallayan Zakrevskiy, “Bu nedir?” diye bağırır. Fırıncı, uyanık ve hazırcevap bir tüccardır aynı zamanda; “Kuru üzüm, ekselansları” yanıtını verir ve aniden “kanıtı” generalin elinden kapıp, ısırıp yer. Zakrevskiy, “Sen çöreklerinde asla kuru üzüm kullanmazsın,” diye devam eder. Filippov ise “Artık kullanıyorum,” der. Fırına bir koşu dönüp üzüm kutusunu hamura boşaltır.

Çörekleri hem General, hem de Moskovalılar çok beğenir. Bu çörekler çok sevilen ve satılan bir ürün olur.

Geçen yüzyılın başlarında Arbat’ta hem ticari, hem de kültürel yaşam fıkır fıkır kaynıyordu. 1913’te 26 No’lu evde şimdi Vahtangov Akademi Tiyatrosu adıyla bilinen öğrenci tiyatrosu açılır. 7 No’lu ev ise “Edebiyat köşkü” olur. Burada genç şairler kendi eserlerini okurdu. Günümüzde ise Arbat, sokak şairleri, müzisyenler ve şarkıcılar için büyük bir sahneye dönüşmüştür.

Yeni Arbat’ın hiklayesine gelince; 1963’te eski Moskova’nın küçük sokakları üzerinden geniş ve uzun bir cadde yapılır. Caddeye, Sovyet parti liderlerinden bir olan Kalinin’in adı verilir. Otuz yıl sonra ise hayat değişir, Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından eski Sovyet liderleri gözden düşer, caddeye Yeni Arbat adı verilir.

Cadde boyunca büyük binalar, gökdelenler inşa edilir. Bir yanında açılmış kitabı andıran 26 katlı 4 bina inşa edilir. Bu binalara çeşitli devlet daireleri yerleşir. “Kitapların” karşısına ise 24 katlı konut evler inşa edilir.

Ne yazık ki, Yeni Arbat kurulurken çok sayıda mimari anıt kaybolmuştur. Tüccar Arseniy Morozov’un egzotik köşkü, bir mucize eseri olarak korunur (16 nolu ev). Vaktiyle bu bina büyük tartışma konusu olmuştu. Morozov’un annesi, büyük paralara mal olan bu yapıyı görünce şöyle demişti: “Bugüne kadar senin aptal olduğunu yalnız ben biliyordum, şimdi tüm Moskova bilecek.” Eksantrik milyoner, bu evde uzun bir süre kalamaz. 1908’de insanın her tür acıya dayanabileceğini ispatlamak için bir iddia üzerine bacağına kurşun sıkar. Septisemi başlar ve Morozov, 35 yaşında hayatını kaybeder. Günümüzde bu köşkte Rusya Hükümeti Resepsiyonlar Evi bulunuyor.

Sovyetler Birliği devrine ait görülmeye değer parlak mimari eserlerden biri de 36 No’lu evdir. Sovyet modernizminin şaheseridir. Eskiden burada Sosyalist Devletlerin Ekonomik Yardımlaşma Konseyi Sekreterliği bulunuyordu.

1990’lı yıllarda iki Arbat sokağı da ciddi bir rekonstrüksiyondan geçer. Bazı Moskovalılar sonucunu beğenmez. Ancak artık iş işten geçmiştir: Moskova, zamana ayak uydurmak için hızla değişmektedir.