Rusya nasıl tarım ülkesi oldu?

 

Samih Güven

Kaynak: https://samihguven.blogspot.com/

 

 

1.Serflikten özgürlüklerine kavuşan topraksız köylüler hem kırsalda hem de şehirlerde aradığını bulamamış ve Çarlık Rusya’sına son darbeyi vurmuştu. Ama komünist dönemde de tarım sektörü ve tarımsal üretim modelleri en sorunlu alanlardan biriydi. Özellikle Stalin döneminde sanayiyi daha fazla destekleyecek tarımsal hammadde sorunu baş göstermişti. Kolhoz ve Sovhoz'larda işgücü, motivasyon ve verimlilik sorunları söz konusuydu.

2.Buna rağmen Sovyetler Birliği çok önemli bir tarım gücüydü. Ancak 90’lı yıllardaki çöküş birçok tarımsal ve hayvansal üretim kaleminde ciddi azalmaya sebep oldu.

3.Son yıllarda ise tarım sektöründe çok önemli gelişmeler oldu ve Rusya örneğin 2016 yılında Sovyet tahıl üretim seviyelerini aşarak o yıl dünyanın en büyük buğday ihracatçısı oldu. Rusya Tarım Bakanlığı tarafından açıklanan 2020 verilerine  göre de tarım ürünleri ihracatı yüzde 20’den fazla artış kaydederek 29,4 milyar dolar olarak gerçekleşti. 10 milyar dolar tahıl, 4,7 milyar dolar yağ ürünü, 1,1 milyar dolar da et ve süt ihracı söz konusu oldu. Rusya Türkiye’ye aldığının oldukça üzerinde 3,1 milyar dolar tutarında tarım ürünü sattı. 

4.Rusya Tarım Bakanlığı internet sitesinde yer alan açıklamaya göre, 2020 yılında tahıl hasadının oldukça yüksek bir seviye ile 133 milyon ton olduğu tahmin ediliyor. Son yıllarda sebze, meyve ve çilek üretiminde de artış görülüyor ve ithalat azalıyor. 2014 yılına kıyasla domates ithalatının neredeyse yarı yarıya, armut ve elma ithalatının ise yüzde 36 azaldığı görülüyor. Hayvancılık sektörü de olumlu sonuçlar veriyor. 2020 yılında kesim amaçlı besi ve kümes hayvanı üretiminin (canlı ağırlık) 2019'a göre yüzde 3,2  artışla 15,6 milyon tona ulaştığı tahmin ediliyor. Süt üretiminin ise yüzde 2,5 artarak 32,1 milyon tona çıktığı tahmin ediliyor.

5.Peki bu nasıl oldu? Yani 17 milyon kilometrekare yüz ölçümü ile dünyanın en büyük ülkesi olsa da topraklarının yüzde 45-50’si ormanlık olan, tarıma elverişli arazilerin yüzde 13 olduğu bu kar ve soğuk ülkesi nasıl bu başarıyı yakaladı?

6.Geleneksel olarak net gıda ithalatçısı olan Rusya nasıl oldu da net gıda ithalatını son yıllarda önemli ölçüde azaltarak 2013’deki 20 milyar dolardan 2017 yılında yaklaşık 5 milyar dolara ve sonra da günümüzdeki başarıya getirdi?

7.Çünkü Rusya potansiyelini keşfetti ve son yıllarda tarımı stratejik bir alan olarak görerek özel politikalar uygulamaya soktu. Özellikle 2014 yılında başlayan Ukrayna Krizi, karşılıklı yaptırım uygulamaları ve yaşanan ekonomik sorunlar nedeniyle önemli politika değişikliklerine gidildi.

8.Hükümet tarafından bazı özel programlar uygulamaya geçirildi̧ve ithal ikamesi politikalarına ağırlık verildi. Bu yolla tarım, uçak ve gemi yapımı, otomobil yan sanayi ve bazı diğer endüstrilerde yerli üretim desteklenmeye başlandı. Özellikle tarım alanında önemli teşvikler söz konusu oldu.

9.Rusya’da yüzde 13 dediğimiz tarıma elverişli alan yaklaşık 220 bin kilometre kare ediyor. Su kaynakları oldukça zengin. Sadece Baykal gölünde dünya tatlı su rezervlerinin yüzde 20’si bulunuyor. Enerji ülkesi olunmasının avantajını tarımsal üretimde kullanabiliyor. Raylı sistem vasıtasıyla ucuz taşıma teşvik ediliyor. 

10.Rusya topraklarının büyük bölümünde tahıl ve patates başta olmak üzere birçok ürün yetişebiliyor. Meyve grubu ve bazı diğer sebzelerin üretimi ise istenen seviyede olmasa da Krasnador ve benzer sıcak iklime sahip yerlerde yapılabiliyor. Ayrıca son yıllarda sera yatırımlarına ciddi teşvikler sağlanması Rusya’yı sebze grubunda da kendine yeter seviyeye yaklaştırmış oldu.

11.Rusya’da tarımsal teşviklere baktığımızda ise şu başlıkları görüyoruz: Tahılın demiryolu ile taşınmasına sübvansiyon, tarımsal yatırım kredilerine getirilen sübvansiyon, bölgesel tarımsal önceliklere bağlı “birleşik bölgesel” sübvansiyon, yeni ve modern tarım tesisleri için sermaye harcamalarının kısmi tazminatı, ihraç edilen çeşitli gıda ve tarım ürünlerinin taşınma maliyetlerinin kısmi tazminatı, ekin üreticileri için iki katına çıkarılmış destekler, bir litre sütte artan süt verimine bağlı sübvansiyonlar, tarımsal ekipman ve makine üreticilerine sübvansiyonlar.

12.Rusya’da yıllar önceki bir toplantıda Rusya bize aldığından çok daha fazla tarım ürünü satacak dediğimde bir iş adamı “bizde öyle bir güneş ve iklim var ki kimse bizimle baş edemez,” demişti. Şunu sormak gerekiyor şimdi: Güneş mi politika mı?

13.Diğer taraftan, iklim değişikliğine yönelik bazı jeopolitik analizlere göre Sibirya'nın ekilebilirliği arttıkça 21. yüzyılın geri kalanında Rus tarımı için daha büyük fırsatlar söz konusu olacak.

14.Yeri gelmişken Türk tarımı için öneriler: Tarımsal üretim, toprak ve su konusunda ciddi planlama, enerji ve girdi maliyetlerine dönük ciddi tedbirler, desteklerin gözden geçirilmesi ve kurumsal konsolidasyon sağlanması, arz ve tedarik zincirinin gözden geçirilerek optimize edilmesi, taşıma maliyetlerinin sübvansiyonu, bölgesel planlama ve üretici birlik ve dayanışmasının artırılmasına dönük modeller, Tarım Bakanlığı’nın kurumsal kabiliyetinin en üst seviyeye çıkarılması.