Rusya ekonomisinde durum

Samih Güven

Kaynak: https://samihguven.blogspot.com/

Malum Rusya 1,7 milyon kilometre kare ile dünyanın en büyük ülkesi ve nüfusu da 144 milyon civarında. 2013 yılında Rusya’ya ilk gittiğim zaman Gayri Safi Milli Hasıla büyüklüğü 2,1 trilyon dolardı civarındaydı. O zaman bugünlere benzer şekilde büyüme oranı yüzde 1,3 seviyesindeydi ve yetkililer büyüme oranının nasıl daha fazla artırabileceğini ve yapısal reformların nasıl hayata geçirebileceğini tartışıyordu.

Yapısal reform olarak Rusya'da gündeme getirilen temel konular usun zamandır enerji ağırlıklı endüstrinin çeşitlendirilmesi, KOBİ'lerin güçlendirilmesi, yatırım iklimine ilişkin algının güçlendirilmesi, idari engellerin azaltılması ve hukuk sisteminin geliştirilmesi gibi konulardan oluşuyor.

Fakat bu hususlar tam konuşulurken 2014 yılında Ukrayna ile başlayan kriz sonrasında Batı ülkeleri ile karşılıklı yaptırımlar gündeme geldi ve bu arada petrol fiyatlarında da önemli düşüşler gerçekleşti. Rusya için büyük önemi olan petrol fiyatlarının 100 dolarlardan 30 dolarlara kadar inmesi ve yaptırım uygulamaları sonucunda Rusya'da önemli ekonomik sorunlar baş göstermişti. 2015 ve 2016 yıllarında ekonomide küçülme yaşanmıştı.

Neticede gerek Merkez Bankası'nın ve gerekse ekonomi ile ilgili diğer kurumların yerinde politikaları ile kriz yönetimi doğru yapıldı ve 2017-2018 yıllarında pozitif büyümeye geçildi. En göze çarpan politikalar sıkı para ve maliye politikaları ile ithal ikameci politikalar idi. Buna rağmen dolar bazında bakıldığında 2013 yılındaki 2,1 trilyon dolarlık GSMH büyüklüğü bugünlerde 1,5 trilyon dolar seviyesinde bulunuyor.

Peki bugün, yani 2020 itibarıyla baktığımız zaman ne görüyoruz? Öncelikle makroekonomik dengeleri sağlanmış, enflasyonun yüzde 2’lerde olduğu, işsizlik oranının yüzde 5’in altında seyrettiği, bütçenin fazla verdiği ve döviz rezervlerinin 500 milyar doların üzerinde olduğu bir ekonomi görüyoruz. Fakat sorun yine aynı, yani düşük büyüme. Gündem ise benzer şekilde yapısal reformlar. Ancak 2020 yılındaki sürpriz virüs nedeniyle petrol fiyatlarındaki düşüş denklemi biraz değiştirdi.

Öncelikle değinmek gerekir ki petrol fiyatları bazen 60'larda, bazen 50'lerde, bazen de 50’nin ve hatta 40’ın altında seyrediyor ve Rusya bütün bu farklı fiyatlara yönelik senaryolar hazırlıyor. Ama düşük fiyatların ekonomiye ve topluma önemli maliyeti oluyor.

2019 yılında yüzde 1’in biraz üzerinde bir büyüme olunca özellikle kamu harcamalarının artırılması, ulusal projelerin hayata geçirilmesi yönünde bir beklenti vardı. Ama 2020 yılında coronavirüs meselesi ve yine petrol fiyatlarındaki düşüş belki Rusların istediği gibi sonuçlar almasını biraz güçleştirecek gibi görünüyor. 

Yapısal reformlar meselesine tekrar gelirsek, Rusya ekonomisinde her şeye rağmen komünist sistemden kapitalist sisteme geçilmesinin henüz 30 yıl olduğu ve dolayısıyla geçiş ekonomisi özelliklerinin söz konusu olduğunu görmek gerekiyor.

Genel olarak doğal kaynakların zenginliği, yüksek iş gücü katılım oranı, yüksek eğitim seviyesi, kamu borçlarının düşüklüğü, uzay, telekomünikasyon, bilişim ve askeri teknolojiler ve bunların yarattığı dışsallıklar önemli avantajlar yaratıyor.

Rusya'da önemli sorunlardan biri örneğin Türkiye ve OECD ülkelerinde genelde yüzde 70- 80 bandında olan KOBİ’lerin üretime ve istihdama katkısının Rusya’da genelde yüzde 20-30 bandında olması. Dolayısıyla gündemin bir maddesi bu. 

Bir diğer husus elbette daha fazla yatırım yapılmasının sağlanması ve yatırımcı çekilmesi hususu. Yatırımcılar açısından güçlü bir hukuksal zemin, rahat edecekleri bir atmosfer, öngörülebilirlik ve her şeyden önce eşit mücadele edecekleri şartların oluşturulması çok önemli.

Fakat Rusya için aslında en önemli konulardan biri nüfus meselesi. Yani Rusya'da nüfus artmadığı gibi, aktif nüfusta azalmalar oluyor. İşsizlik seviyesinin düşük seyretmesinin bir nedeni de bu. Önümüzdeki yıllardaki projeksiyonlara bakıldığında da nüfusun azalışa geçeceği anlaşılıyor. Dolayısıyla nüfus dinamizmini sağlamadan Rusya nasıl daha fazla kalkınacak bu önemli bir soru. Daha fazla yabancı istihdamına, daha fazla uzman istihdamına önem vermek gerekiyor belki. Ama şu andaki ücretler yabancılar için o kadar cazip değil. Dolayısıyla verimliğin ve ücretlerin artırılması önemli. Diğer yandan teknolojik dönüşümün hızlandırılması da katkı sağlayabilir elbette.

Tabii petrol fiyatları Rusya için her zaman önemli bir konu. Petrol fiyatlarının yüksek seyretmesi her zaman kamunun elini güçlendiren bir husus. Çünkü bütçenin yarı gelirleri buradan geliyor ve ihracatın yarıdan fazlasını enerji ürünleri oluşturuyor. Dolayısıyla petrol fiyatlarına duyarlılık var ve bu konunun çözümü o kadar kolay değil.

Toparlamak gerekirse Rusya büyük ve önemli bir ekonomi. Ancak daha fazla kalkınması daha çok yatırıma ve daha fazla teknolojik dönüşüme bağlı. Bu ise herkesin daha eşit mücadele edeceği bir yatırım zeminine, hukuksal güvencelerin olmasına ve istihdam dinamizminin sağlanmasına bağlı kanımca.