Koronavirüs günlerinde İosif Brodski'nin unutulmaz şiiri: "Odadan çıkma sakın!.."

Mustafa Kemal Yılmaz

Kaynak: http://www.turkrus.com/

Bir çevirmen arkadaşın şöyle bir sözü aklımda kalmış: İyi şiir doğru zamanda hatırlanan şiirdir. 

Rusça konuşulan coğrafyalarda şu sıralar (ironiyle de olsa) en sık hatırlanan şiirin İosif Brodski’nin Odadan çıkma sakın‘ı olduğu söylenebilir. Ben de Dünya Şiir Günü’nü (21 Mart) bu şiirin çevirisiyle kutlamak istedim. 

İki küçük not: Şıpka ve Güneş sigara markası. Evden kasıt, komünal apartmanda küçük bir oda.

Odadan çıkma sakın, kulak kesil sesime.

Şıpka içen adamın, Güneş falan nesine.

Her şey boş dışarda, saadetin sesi yok mu hele.

Gideceksen de yalnız helaya, sonra doğru eve.

Odadan çıkma sakın, taksi çağırma ordan.

Çünkü mekan dediğin ibaret bir koridordan,

sonunda da bir sayaç. Gelirse sevgilin şen şakrak,

daha montunu çıkarmadan kapat yüzüne şakkadak.

Odadan çıkma sakın, farzet soğuk aldın bir anda.

Daha enteresan ne var iskemle ve duvardan cihanda?

Neyin nesi akşam döneceğin yerden çıkma çabası,

değişeceğin yok nasılsa, tek parça dönmemek de cabası.

Odadan çıkma. Burada göster marifetini bossa novada.

Çıplak sırtına bir palto, ayağına da pabuç, bir elin havada.

Lahana kokusu karışıyor girişte kokusuna kayak cilasının.

Yazacağını yazdın zaten; gereği yok bir harf bile fazlasının.

Odadan çıkma sakın. Varsın yalnız oda bilsin,

bugün yakışıklı mı, yoksa hırpani misin.

“İncognito ergo sum” demesi gibi kabuğa çekirdeğin.

Çıkma sakın! Dışarısı, belli ki, hayalindeki şehir değil.

Aptallık etme! Başkası edebilir, olunmaz mani.

Ama sen çıkma sakın! Eşyaya bırak işleri yani,

duvar kağıdına saklan. Kapıya bir dolap daya,

dur desin virüse, aşka, zamana, bir de uzaya.


Şiirin orijinali:

Не выходи из комнаты, не совершай ошибку.

Зачем тебе Солнце, если ты куришь Шипку?

За дверью бессмысленно все, особенно — возглас счастья.

Только в уборную — и сразу же возвращайся.

О, не выходи из комнаты, не вызывай мотора.

Потому что пространство сделано из коридора

и кончается счетчиком. А если войдет живая

милка, пасть разевая, выгони не раздевая.

Не выходи из комнаты; считай, что тебя продуло.

Что интересней на свете стены и стула?

Зачем выходить оттуда, куда вернешься вечером

таким же, каким ты был, тем более — изувеченным?

О, не выходи из комнаты. Танцуй, поймав, боссанову

в пальто на голое тело, в туфлях на босу ногу.

В прихожей пахнет капустой и мазью лыжной.

Ты написал много букв; еще одна будет лишней.

Не выходи из комнаты. О, пускай только комната

догадывается, как ты выглядишь. И вообще инкогнито

эрго сум, как заметила форме в сердцах субстанция.

Не выходи из комнаты! На улице, чай, не Франция.

Не будь дураком! Будь тем, чем другие не были.

Не выходи из комнаты! То есть дай волю мебели,

слейся лицом с обоями. Запрись и забаррикадируйся

шкафом от хроноса, космоса, эроса, расы, вируса.

***
İosif Brodski ya da ABD'deki adıyla Joseph Brodsky kimdir?

Vikipedia'daki portresi:

Josef Brodski (d. 24 Mayıs 1940, Leningrad (günümüz Sankt-Peterburg - ö. 28 Ocak 1996, New York), Rus asıllı Amerikalı şair.

1940 yılında doğan Brodsky yazmaya henüz 18 yaşında başlamıştır. 1964 yılı Mart ayında Arkhangelsk'e çalışmaları anti-Sovyet bulunduğu için 5 yıllığına sürgüne gönderilmiştir ancak kasım 1965 yılına kadar burada kalmıştır. 1972 yılında sınır dışı edilip, kısa bir süre Viyana ve Londra'da kaldıktan sonra ABD'ye yerleşmiş ve 1977 yılında Amerikan vatandaşı olmuştur. 1987 yılında Nobel Edebiyat Ödülü kazanmıştır. 1996 yılında 55 yaşında ölmüştür.

Brodsky günümüz St. Petersburg şehrinde dünyaya gelmiştir. Annesi çevirmenlik babası ise Sovyet donanmasında fotografçılık yapmaktaydı. Leningrad kuşatması Brodsky çocukken meydana gelmiş, kuşatmanın zorlu koşullarından kaynaklı ileriki yaşlarında çeşitli şağlık problemleri çekmiştir. 15 yaşında okulu bırakmış ve denizaltı akademisine girmeye çalışmış fakat başarısız olmuştur. Bu başarısız denemesinden sonra hekim olmaya karar vermiş bir süre bir morgta ve çeşitli görevlerle bir hastanede çalışmıştır. Eş zamanlı kendini eğitmeye başlamış, İngilizce ve Lehçe öğrenmiştir. Şiirlerine olan ilgisinden dolayı daha sonra arkadaş olacağı Czesław Miłosz'un şiirlerini çevirmiş, yine aynı dönemde klasik felsefe, din, mitoloji ve anglo-amerikan şiirine ilgi göstermiştir. 1960'ların başlarında Sovyet karşıtı Leningradlı nostaljik yazarlar bir altkültür oluşturmuşlardı. Brodsky de bu düşünsel gruplara katılmıştır.[3] Daha sonra Brodsky hakkında sovyetler birliği karşıtı olduğuna dair Leningrad gazetelerinde suçlayıcı yazılar yazılmıştır. Sonrasında 1963 yılında aynı şuçlamayala hakkında mahkeme açılmıştır.

Sürgün edilmesi
 

1963 yılında Brodsky 23 yaşındayken hakkında açılan dava özellikle gazeteci ve insan hakları savunucusu Frida Vigdorova'nın çabaları sayesinde Batı'da büyük yankı uyandırmıştır. Brodsky'yi desteklemek amacıyla Rusya'da ve Batı'da kampanyalar düzenlenmiştir. Dönemin yazarları tarafından Brodsky hakkında açılan bu dava kişi ve devlet arasındaki mücadele olarak yorumlanmıştır. Leningrad mahkemesinin Brodsky hakkında Vatan haini olarak değil fakat Parazit (topluma katkı sağlamayan, elinden geldiği halde iş sahibi olmayan) olarak hüküm vermesiyle sonuçlanan süreç sonunda Brodsky 5 yıl süreyle ağır çalışma kampına sürülmüştür. Sürgüne gönderilmesinin öncesinde çeşitli Leningrad gazete ve dergilerine yazılar yazmakta, serbest yazar olarak çalışmaktaydı. Buna rağmen mahkemenin hakkında Parazit olarak hüküm vermesi çalışmamasından değil yazarlar sendikasından bağımsız olarak çalışmasına dolayısıyla atanmamış olmasına yorulmuştur.[5] 1965 yılında 5 yıl olarak verilen cezanın 18 ayını tamamladıktan sonra Leningrad'a dönmesine izin verilmiştir.

Amerika'ya Yerleşmesi ve Sonrası
 

1972 yılında Sovyetler Birliği'nden sınır dışı edilmiştir. Bir süre sonra ABD'ye yerleşmiştir. Önce Michigan Üniversitesi'nde daha sonra New York'ta çeşitli üniversitelerde çalışmıştır. 1977 yılında ABD vatandaşı olmuştur. Aynı dönemde şiirleri, yazıları, ve eleştirileri New Yorker ve New York Book Reviews başta olmak üzere çeşitli dergi ve gazetelerde yayınlanmıştır. 1981 yılında MacArthur Ödülü, 1986 yılında Oxford Üniversitesi'nden onursal doktora ve 1987 yılında Nobel Edebiyat Ödülü almıştır.