Yabancı bir ülkeye gittiğinizde, genelde o ülkenin dilinden birkaç
kelime öğrenmeye çalışırsınız. Bunlar genellikle kibarlık icabı lazım olan ya
da sıradan durumlarda can kurtaran kelimelerdir: «Teşekkürler», «lütfen»,
«hayır», «evet» gibi... Ancak o ülkede yaşamaya başlarsanız, er ya da geç dile
yakınlaşmanız gerekir. Ve diğerlerine kıyasla daha sık tekrarlanan kelimeler,
deyimler işitirsiniz. Böylesi kelimeler Rusça’da da var elbette. Rusya’da
yaşayan yabancılar, “Bu kelimeleri bilmeden yaşamak mümkün değil” derler. İşte
size “o kelimeler rehberi”:
Где? (Gde) – Nerede?
Yabancılar Rusya’ya uzaklardan gelen biri için en gerekli
kelimenin bu olduğunu iddia ederler. İnsanın tanımadığı bir şehirde kaybolması
hiç de zor birşey değildir. Bu nedenle bu soru gelip geçene çok sık sorulur.
Üstelik kullanımı da çok kolaydır. Aradığınız her yeri, her şeyi bu kelimeye
ekleyebilirsiniz.
Да-да-да! (Da-da-da!) – Evet-evet-evet!
Ruslar ‘Evet’ kelimesini en sık bu şekilde kullanırlar. Sıradan
‘Evet’ kelimesinden farkı bunu genelde hızlı ve yüksek sesle telaffuz eden
insanın “evet” derken yüzde yüz, yüzde bin emin olduğunu anlatmak
istemesindedir. Rusya’da yaşayan yabancılar, yeni gelenlere akıl verirken, bu
“da-da-da”yı kendinden emin bir yüz ifadesi ile baş sallayarak söylemek
gerektiğini iddia ederler.
Да нет, наверное (Da nyet, navernoye) – Evet hayır, galiba
Birbirinden bu kadar farklı anlamı olan kelimeler nasıl böyle arka
arkaya sıralanır? Zaten bu kelimeler grubunu kelimesi kelimesine anlamaya dahi
kalkmayın. Burada hem ‘evet’ hem ‘hayır’ hem de ‘galiba’yı görüyoruz. Bunların
hepsi “söyleyenin bir şey bilmediği”, emin olmadığı anlamına gelir. Ancak
bilmediği için biraz utanç duymaktadır, bunun içinde böylesi “anlamlı” bir
kelimeler grubunu telaffuz etmektedir.
Женщина, девушка, мужчина, молодой человек (Jenşşina, devuşka, mujşina, maladoy çelovek) – Kadın, kız, erkek, delikanlı
Bir zamanlar, 1917 devriminden önce, Rusya’da insanlar
birbirlerine “gospadin” (beyefendi) ve “gospaja” (hanımefendi) diye hitap
ederlerdi. Ancak komünistler bu ‘burjuva’ alışkanlıklarını hemen ortadan
kaldırdılar ve insanlara cinsiyetlerinden hareket ederek basit bir şekilde
hitap etmelerini emrettiler: Jenşşina, devuşka, mujşina, maladoy çelovek…
Aslında bunun pek de doğru olmadığını belirtmek gerekir. Çünkü kadını, kızdan,
erkeği, delikanlıdan ayırt etmek için her şeyden önce muhatabınızın yaşını
bilmek gerekir. Yoksa hitabınız alınganlık yaratabilir. Çağımız Rusya’sında
‘beyefendi’, ‘hanımefendi’ gibi hitapların yavaş yavaş geri dönmeye başlamasına
rağmen ‘Sovyet’ usulü hitap hala halk arasında alışılageldiği gibi
kullanılmaktadır.
Здесь, там (Zdes, tam) - Burada, orada
Rusya’yı bilen yabancılar bu kelimeleri taksiye binerken,
özellikle de Moskova’da çok daha popüler olan kaçak taksiye binerken kullanmayı
tavsiye ediyorlar. Şöförlerin genelikle yolu bilmiyor olmalarından dolayı
gideceğiniz yeri elinizle işaret etmeniz, bu arada da ‘zdes’ ve ‘tam’
kelimelerini kullanmanız gerekir. Yani uzun uzun cümleler kurma eziyeti
yaşamadan, sadece inmek istediğiniz yerde “Zdes” demeniz yeter de artar bile.
Регистрация (Registratsiya) – Kayıt
“Kaydınızı yaptırdınız mı?” Bu soru her yabancının kulağında
çınlar. Eğer yapmadıysanız, acele etmeniz gerekir. Çünkü bu işlem Rusya’da yedi
günden fazla kalmak üzere gelen yabancılar için (hele de turistler) çok
önemlidir. Bu kelimenin tam anlamını başka dillere çevirmek mümkün değildir.
Üstelik bu işlemin resmi adı ‘ikamet yeri hakkında bildirimde bulunma’dır.
‘Kayıt’ (Registratsiya) halk dilinde kökleşmiş bir kelimedir.
Блин (Blin) - Krep
Rusların hayret ve sinirlilik ifadesi olarak bu mutfak terimini
neden kullandıklarını söylemek zordur. Büyük bir ihtimalle ‘bl..’ harfleri ile
başlayan küfürlü bir kelimenin şekil değiştirmiş halidir. Ancak buna rağmen
‘blin’ halk arasında kullanılan, sıradan, küfür anlamında olmayan, ancak resmi
konuşmalarda kullanılmayan bir kelimedir. Çok uğraşırsak, Türkçedeki ‘ulan’
kelimesi eşleştirmek mümkündür.
Серьезно, реально (seryozna, realna) – Cidden, sahiden
Söylediğinize emin olduğunuz bir konuda sözlerinizi tamamlarken bu
kelimeleri kullanabilirsiniz. Ya da karşınızdakine soru formunda onaylatarak:
Sereyozna? Türkler bu gibi durumlarda sıklıkla ‘cidden’, ‘sahiden’ derler. Bir
de ‘ей-богу’ (yey bogu - Allahıma) ifadesi vardır, ancak daha nadir kullanılır.
Короче (Karoçe) - Kısaca
Bu kelime çok sık kulağınıza çalınır. Zamanınız kalmamışsa,
anlatmaktan yorulduysanız, kelime dağarcığınız da yeterli değilse size en iyi
yardımı olacak kelime budur. Can simididir! ‘Karoçe’ deyin ve bildiğiniz 10
Rusça kelim ile düşüncenizi anlatın! Muhatabınızın sözlerini biran önce
bitirmesini istiyorsanız ona ‘Karoçe’ diye çağrıda da bulunabilirsiniz. Bu,
“kısa kes” anlamına gelir.
Хорошо (Haraşo) - İyi
Belki de tüm dünyada en çok bilinen Rusça kelimedir. Bu kelimenin
yabancılar tarafından telaffuz edilmesi Rusların çok hoşuna gider. Çünkü ilk
harf “h” değil, gırtlaktan gelen “kh” olmalıdır. Telaffuz edilen bu kelimeyi
değişik tavırlar takınarak alaya almaktan zevk alırlar. ‘Haraşo’ sadece 'iyi'
değil aynı zaman da 'tamam', ‘oldu’, 'anlaşıldı mı?' anlamlarında ve daha
birçok diğer anlamda kullanılabilir. Bu kelimenin hangi durumlardan
kullanıldığını dinleyin ve aynı şekilde kullanmaya çalışın. Sonuçta “güzel” ve
kullanışlı bir kelimedir!
Чё (Ço) – Ne?
Bu kelime ‘şto’ – ne kelimesinin yerine kullanılır. “Köylü
Rusçası” diye alay konusu olur. Genelde eğitimli insanların hoşuna gitmez.
Ancak Rusya sokaklarında bu kelimeyi çok sık duyarsınız. Bu kelimenin yardımı
ile tam duyamadığınız bir şeyi tekrar sorabilirsiniz, tehdit amacıyla
kullanabilirsiniz, şaşırdığınızı ifade etmek için vesaire kullanabilirsiniz.
Ancak yine de düzeyi düşürmemek için bu kelimeyi kullanmamanız daha iyidir,
teorik olarak bilseniz yeter. Siz “şto” demeye devam edin!
Меня зовут (Minya zavut) Adım.....
Rusça öğrenenler ilk başlarda yanlışa düşüp, ellerinde sözlükle
bunu kelimesi kelimesine ‘Beni çağırıyorlar’ diye çevirirler. Aslında tabii ki
söylenmek istenen isimdir. ‘Mayo imya Ali’ (Adım Ali) diye cevap
verebilirsiniz. Ancak bu Rusların kulağına doğal gelmeyecektir. “Minya zavut…”
deyip devamına isminizi eklemeniz gerekir.
Будь здоров (Bud zdarov) – Sağlıklı ol (Çok yaşa)!
Bizde artık “Çok yaşa”dan çok “İyi yaşa” deniyor… Rusya’da
hapşıran biri için kullanılacak başka bir söz olamaz. Çünkü böyle hapşıran bir
kişinin hastalığını size de ihraç etmemesi için sağlıklı olmasını istersiniz.
Eğer bunu size söylemişler ise ‘Siz de görün’ ya da “Hep beraber’ gibisinden,
birebir çeviri ile bir cevap vermek Rusça’da doğru olmaz, anlaşılmaz. Sadece ‘Spasiba’
(Teşekkürler) yeterli olacaktır.
Derleyen: İgor Ryatsev, Çeviren: Metin UÇAR
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder