Sovyet filmlerindeki 'Türkler'

 

Fuad Safarov

Kaynak: http://medyagunlugu.com/  

 

 

Önemli eserler veren Sovyet sinemasında çok sık olmamakla birlikte zaman zaman "Türk teması" da kullanıldı. 

 

Casus, savaş ve komedi türünde çekilen "Türk temalı" bazı filmler şöyle:

 

Pırlanta El (1969)

Ünlü Sovyet yönetmen Leonid Gayday'ın yönettiği yapım, Sovyet film tarihinin en popüler komedi filmlerinden biri sayılıyor. Filmde İstanbul bağlantılı uluslararası çetenin altın kaçakçılığı konu ediliyor. Gayday, İstanbul sahnesini önce kentin tarihi sokaklarında sahneyi çekmeyi planlamış ama kaynak bulamayınca Bakü'nün İçerişehir sokaklarını tercih etmiş. Filmdeki Türk altın kaçakçısı Aman rolünü Leonid Kanevski oynuyor. (Manşet fotoğrafı) Yahudi asıllı Kanevski'nin bu role seçilmesinin nedenlerinden biri de esmer olması. Kanevski, "Yönetmen, beni Türklere benzetecek kıyafet arıyor ama bir türlü bulamıyordu. Birden, 'Sana kıyafet falan gerekmiyor. En iyisi böyle çıplak oyna. İşte tipik bir Türk kaçakçısı!' dedi. Ben de çıplak oynadım" diyor. Filmde Mustafa adlı Türk kaçakçıyı ise ünlü Sovyet sanatçı Grigoriy Şpigel canlandırdı.

 

Üzülme (1968) 

Gürcü asıllı ünlü Sovyet yönetmen Georgi Daneliya'nın çektiği komedi,19. yüzyılın sonlarında o dönem Çarlık İmparatorluğu'na ait Gürcistan'da yaşanan olayları konu ediyor. Filmin kahramanı hekim Benjamin, (Gürcü asıllı ünlü sanatçı Vahtang Kikabidze) kısa süreliğine cezaevine gönderiliyor, hücre arkadaşı Türk kaçakçısı rolünü Ermeni asıllı ünlü  sanatçı Frunzik Mkrtıçyan oynuyor. Filmde Mkrtıçyan'ın "Şeker ister misin?.. Ama yok ki!" esprisini Rus sinema severler bugün bile hatırlıyor.

 

"Başarı Centilmenleri" (1971)

Ünlü Sovyet komedi filminde Türkiye temalı yapımlardan biri... Rus sinema severlerin vazgeçmediği komedi filminde Prof. Dr. Nikolay Maltsev adlı bir Sovyet bilim adamı hırsızların eğitilmesi için Osmanlı yönteminden yararlanılmasını savunuyor. Maltsev, "Eski zamanlarda Türkiye'de uyguladıkları gibi yapmalı! İçi pislik dolu fıçıya hırsızı sokmak lazım. Yanında, kafasının üstünde de eli kılıçlı yeniçeri. Her 5 dakikada bir yeniçeri kılıcı fıçının üzerinden sallıyor! İşte böylece hırsız bütün gün fıçıda kalıyor" diyor.

 

Amiral Nahimov (1946)

Bu filmde Kırım Savaşı konu ediliyor. Filmin en ilginç anı, Türk Amiral Patrona Osman Paşa'nın esir alınması sahnesi. Rus basınına göre, SSCB Komünist Partisi Merkez Komitesi filmdeki söz konusu sahnenin değiştirilmesi için 11 Mayıs 1946 tarihinde bir karar almış. Haberlere göre dönemin Sovyet lideri Josef Stalin, filmdeki Türk Paşa'nın esir alınması sahnesini beğenmemiş. Karar üzerine değiştirilen sahnede Amiral Pavel Nahimov esir alınan Türk Paşa'ya Türkiye'nin her zaman Rusya ile barış ve dostluk ilişkileri içinde olması gerektiğini söylüyor. Düzeltilen sahnede Rus amiral esir Patrona Osman Paşa'ya, "Türkiye Rusya ile kavga etmediği zaman her şey güzel oluyor. Fakat Türkiye başkalarını (İngilizler kastediliyor) dinlediğinde bu, büyük mutsuzlukla sona eriyor" ifadelerini kullanıyor.

Kafkas Esiri (1966) 

Yine Gayday'ın unutulmaz ünlü komedisi. Filmde Kuzey Kafkasya'da yerel bir parti yöneticisi genç bir kızla evlenmek istiyor. Kızı kaçırmak için özel ekip kuruluyor. Çete kızı kaçırarak bir eve kapatıyor. Kızı ikna etmek için çete üyeleri özel parti düzenliyor. Bir çete üyesi, ünlü Sovyet komedyen Yuri Nikulin kıza, "Ben sultan olsaydım üç karım olurdu... diye başlayan bir şarkısı söylüyor.

 

Üç Artı İki (1963)

Sovyet komedi filmi, ünlü sanatçılar Andrey Mironov, Natalya Fateyeva'nın da oynadığı ve halen çok beğeniyle izlenen filmlerden biri. Karadeniz kıyısında çadırda tatil yapan gençler radyodan Anadolu türküsü "Keziban'ın Alt Odası Sekili"ni dinliyor.

 

Koşu (1970)

Rus yazar Mihail Bulgakov'un eserine dayanan 1970 yapımlı ünlü Sovyet filminde Rusya'da 1917 Bolşevik Devrimi sonrasında Karadeniz üzerinden İstanbul'a kaçan Beyaz Ordu generalleri, subayları ve Rus soyluların öyküsü anlatılıyor. Filmin İstanbul sahnesindeki bazı bölümlerin "gizlice" çekildiği yıllar sonra ortaya çıktı.

 

Devlet Sınırı dizisi . 8. bölüm (1988)

Dizide Sovyet-Türk sınırında Amerikan ajanının Türk istihbaratının yardımıyla bir operasyonu anlatılıyor. Türkiye sınırına yakın bir yerde (Ermenistan bölgesi) çekimlerin yapıldığı filmde uzaktan çekilen 3 Türk askeri de gösteriliyor. Türk askerleri Sovyet sinema ekibine el sallıyor.

 

Pasaport (1990)

Gürcü asıllı Georgi Daneliya'nın çektiği komedi filminde kardeşinin yerine İsrail'e sahte pasaportla giden vatandaşın dönüşünde Türkiye üzerinden Gürcistan'a kaçak girişi anlatılıyor.