Rusçanın ‘g’ sorunsalı

Cenk Başlamış

Kaynak: https://medyagunlugu.com/

 

Ruslar herkesten farklı olduklarını, başka hiçbir ülkeye ya da halka benzemedikleri düşünür, hatta bu konuda tarihe geçmiş bir söz vardır:

Rusya akılla anlaşılamaz,

Arşınla ölçülmez,

Yalnız ve özgündür,

Ona sadece inanılır…

Fyodor Tyutçev’e ait bu dizeler kısaca “Rus ruhu” olarak tanımlanan farklılığın “gurur madalyası” gibi kuşaktan kuşağa aktarılır.

Ruslara kalırsa yabancılar “Rus ruhu”nu anlamaz, anlayamaz.

Bu tabii felsefi bir tartışma ama Rusların kimi konularda gerçekten farklı olduğunu gündelik hayatta görmek mümkün.

Örneğin, turist olarak Moskova’ya gittiniz, acıktınız ama Rusça bilmiyorsunuz, lokantada anlaşma sorunu yaşamamak için adını herkesin bildiği ünlü Batılı “fast food” zincirine koşuyorsunuz. Sıra size geldiğinde, kendinizden emin bir ses tonuyla ama parmaklarınızla da göstermeyi ihmal etmeden siparişinizi İngilizce veriyorsunuz:

-2 hamburger…

-???

Anlayamayacak ne var ki bunda, kasadaki kızcağız ya duymadı ya da kafası karışık herhalde diye düşünerek siparişinizi tekrarlıyorsunuz ama karşınızdaki gözlerin size yine soru dolu bakışlar attığını fark edince için için sinirlenmeye başlıyorsunuz.

Ama durun, sakin olun, burası Rusya, bazı şeyler kolay değildir burada!

Peki sorun ne?

Aslında çok basit: Ruslar tüm dünyanın “hamburger” dediğine “gamburger” diyor!..

Şaşırdınız mı?

Şaşırmayın çünkü “gamburger” istisna değil, bunun “Gitler”i var, “Gamburg”u var “Gollanda”sı var, “Robin Good”u var, “Gonk Kong”u var, “Geredot”u var, “Gavana”sı var, “Garry Potter”ı var, “Gollivud”u var, “Gasan”ı var, “Gans”ı var, var da var..

Bize garip geliyor ama özellikle Latin dillerinde “h” ile başlayan çok sayıda sözcük Rusçada “g” ile başlıyor.

Neden?

Bir açıklama şu:

“Latin alfabesindeki ‘h’ Rus alfabesindeki daha çok hı sesiyle, yani Rusçadaki ‘х’ harfiyle özdeşleşmiş”

Böylece kimi zaman “х” harfi kullanılsa da “h” ile başlayan yabancı sözcüklerde nedense çoğunlukla “g” (Rusçada г) harfi tercih edilmiş.

St. Petersburg Devlet Üniversitesi Rus Dili Ana Bilim Dalı öğretim görevlisi ünlü dilbilimci Svetlana Drugoveyko-Doljanskaya bu durumu şöyle açıklıyor:

“Rus alfabesindeki harfler Rusça konuşma dili için tasarlanmış ve ona göre ayarlanmış. Eğer yabancı bir kelime kullanılacaksa, bu durumda yabancı kelimenin telaffuzunu net söyleyecek bir Rus harfini tercih etmek zorunda kalıyoruz.”

Bu bir açıklama gibi görünüyor ama ortada yine de bir karmaşa var: İngilizce “Harry” başına “g” getirilerek Rusçalaştırılırken, örneğin “Harrison’ “yazarken başına “hı” sesi veren “x” harfi getiriliyor, tıpkı “Hikmet”in “g” ile “Gikmet” değil de “x”le yazılması gibi. Rusya’da yaşayan Türklere en ilginç gelen ise “Haydar”a “Gaydar” denilmesi..

Neden, belli değil.

“G”leştirmenin ne zaman başladığı konusunda da rivayet muhtelif, en az birkaç yüzyıllık geçmişi olduğundan söz ediliyor. Buna neden gerek duyulduğu konusunda bir başka açıklama olarak, 16-17 yüzyıllarda kilisenin Rusya’yı “Batı’nın etkisinden korumak istemesi”ni gösterenler de var.

İlginç tabii ama sonuç olarak “g” ve “h” meselesi çok da büyütülecek bir konu değil, orası Rusya ve Rusların kuralları geçerli, ha “hamburger” ha “gamburger!”

Aslına bakarsanız bu durum yabancılara sempatik bile geliyor; öyle ya, hayatınız boyunca “Hitler” diye bildiğiniz kişiden “Gitler” ya da “Robin Hood”dan “Robin Good” diye söz edildiğini duyunca ister istemez yüzünüze bir gülümseme yayılıyor…