Moskova'daki Nazım Hikmet kütüphanesinin hikayesi: "Burada şiirlerini okumuş..."

Kaynak: http://www.turkrus.com/

Ölüm yıldönümünde, Nazım Hikmet'in Rusya'daki hayatından önemli kesiti de Rusya'nın Sesi Radyosu'ndan Süheyla Demir kaleme almıştı:

Nâzım Hikmet’in 1961 yılında onur konuğu olarak ziyaret ettiği Moskova’daki 59 Numaralı Kütüphane, Rusyalı Nâzımseverlerin girişimleriyle 1981 yılında "Nâzım Hikmet Kütüphanesi" adını aldı. Yaşamının son yıllarını Moskova’da geçiren şair, hâlâ Rusya ve Türkiye arasında bir kültür köprüsü konumunda. Moskova’da Nâzım Hikmet’in adını taşıyan bir kütüphane de var: Sokol bölgesindeki Novopesçenaya sokağında bulunan ‘59 Numaralı Nâzım Hikmet Kütüphanesi’… 

Nâzım Hikmet, 1961 yılında bu kütüphanede onur konuğu olarak sevenlerinin önünde şiirlerini okumuş. Bu buluşmadan çok etkilenen Moskovalı Nâzımseverler, şairin 3 Haziran 1963’te hayatını kaybetmesinin ardından kütüphaneye ‘Nâzım Hikmet’ adının verilmesi için resmi başvuruda bulunmuş. Uzun bir sürecin ardından kütüphane 1981 yılında şairin adını almış.

Şu anda kütüphanenin her köşesinde Nâzım’ın fotoğrafları ve kitapları yer alıyor. Kütüphane yönetimi, şairin anısını yaşatmak ve Rusya’da yeni neslin Nâzım Hikmet'i tanımasını sağlamak için var gücüyle çalışıyor. Kütüphane, birkaç yıl öncesine kadar Türkler tarafından pek bilinmezken şu anda Türkiye’den birçok misafir ağırlıyor. Moskova’da faaliyet gösteren Rus-Türk İşadamları Birliği (RTİB) ve Türkiye’nin Moskova Büyükelçiliği de kütüphaneye maddi-manevi destek sunuyor.

59 Numaralı Nazım Hikmet Kütüphanesi’nin hikâyesini, kütüphanenin müdürü Svetlana Şapkina Rusya'nın Sesi Radyosu'na anlattı.

“NÂZIM BU KÜTÜPHANEDE ŞİİRLERİNİ SEVENLERİ ÖNÜNDE OKUMUŞTU”

Kütüphanenin tarihçesi hakkında bilgi verir misiniz? Ne zaman kuruldu?

“Kütüphanemiz kapılarını ilk kez, Mart 1952’de açtı. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde, o zaman henüz yeni kurulmaya başlanan Pesçanaya Mahallesi’ndeki kitapseverlerin buluşma noktası oldu. Kütüphanedeki kitapların çoğu, Nekrasov Kütüphanesi tarafından hediye edilmişti. Kütüphanemiz açılışından bu yana, bölgedeki en önemli kültür merkezlerinden biri haline geldi. Yuriy Nagibin, Bella Ahmadullina ve Rimma Kazakova gibi ünlü Sovyet şair ve yazarlar sık sık kütüphaneyi ziyaret ediyordu.”

Peki, Nâzım Hikmet bu kütüphaneyi hiç ziyaret etti mi?

“Evet, Nâzım Hikmet de kütüphanenin ziyaretçilerinden biriydi. Kütüphaneye ilk kez 1961 yılında onur konuğu olarak geldi ve sevenlerinin önünde şiirlerini okudu. Zaten Nâzım Hikmet, kütüphanemize çok yakın mesafede bulunan 2. Pesçanaya Sokağı’nda yaşıyordu. Dolayısıyla kütüphaneye uğrarmış.”

“NÂZIM HİKMET İÇİN HER YIL ANMA ETKİNLİKLERİ DÜZENLENİYOR”

Kütüphane nasıl Nâzım Hikmet adını aldı?

“1961 yılında, Nâzım Hikmet’le kütüphanede bir araya gelen okurlar, bu buluşmadan derinden etkilenmişler. Şairin 1963 yılında vefat etmesinin ardından adını yaşatmak amacıyla 1973 yılında Sovyet Yazarlar Birliği’ne başvurarak kütüphaneye Nazım Hikmet adının verilmesi taleplerini iletmişler. Fakat kütüphane Nâzım Hikmet adını, uzun bir sürecin ardından 1981 yılında alabilmiş.”

Ziyaretçiler, kütüphanede Nâzım Hikmet’e dair neler görebiliyor? Şairin şahsi eşyaları sergileniyor mu?

“Maalesef kütüphanemizde Nazım Hikmet’in kişisel eşyaları sergilenmiyor. Ama hem Türkçe hem de Rusça olmak üzere birçok kitabı mevcut, ayrıca kendisi hakkında yazılan kitaplar da var…”

Nâzım Hikmet’in anısını yaşatmak için neler yapıyorsunuz?

“Her yıl Nâzım Hikmet’in ölüm yıldönümünde anma etkinlikleri düzenliyoruz. Bu etkinliklere Türkiye’den çok sayıda yazar, şair, çevirmen, sanatçı ve misafir de katılıyor. Ama kütüphanemizin esas misafiri her zaman Nâzım Hikmet’in eşi Vera Tulyakova olmuştur. Vera, eşinin adını taşıyan kütüphaneyi sık sık ziyaret eder, Nâzım Hikmet adına anma etkinlikleri düzenlermiş. Fakat ne yazık ki kendisini 2001 yılında kaybettik.”

“KÜLTÜR- SANAT ALANINDA TÜRKLERLE SIKI İLETİŞİM İÇİNDEYİZ”

Moskova’da çok fazla Türk yaşıyor. Türk işadamları ve Türkiye’nin Moskova Büyükelçiliği ile iletişiminiz var mı? Onlardan destek görüyor musunuz?

“Evet, kütüphane olarak özellikle kültür-sanat alanında Türklerle sıkı iletişim içindeyiz. Moskova’daki Türkiye Büyükelçiliği ve Rus-Türk İş Adamları Birliği RTİB başta olmak üzere, Türk gazeteci, yazar, ressam ve çevirmenlerle işbirliği yapıyoruz… Bu noktada özellikle Rus-Türk İş Adamları Birliği RTİB’ten bahsetmem gerek. Bize çok cömert yardımlarda bulundular. RTİB’in eski başkanı Ali Galip Savaşır, kütüphanenin problemlerini çözmek için birçok şey yaptı. Salonlarımız onarımdan geçti, çok kötü durumdaki bir odamız baştan aşağı yenilenerek çocuk ziyaretçilerimiz için kusursuz bir etkinlik ve hobi odası haline getirildi. Hatta odanın açılışına Türkiye’nin Moskova Büyükelçisi Aydın Adnan Sezgin başta olmak üzere Türkiye’den çok sayıda misafir katıldı. Bunun dışında kütüphanemize çok sayıda Türkçe kitap da hibe edildi. Moskova Türk Kadınlar Komitesi de zaman zaman kütüphanemizde etkinlikler düzenliyor. Bazen de biz onlar için özel organizasyonlar hazırlıyoruz. Tüm bunlar Türklerle aramızda dostluk ve güven ortamı yarattı, umarım ilişkilerimiz daha da gelişir.”

Kütüphaneniz Türkiye’den ünlü misafirler, sanatçıları da ağırlıyor mu?

“Kütüphanemizi en sık ziyaret eden misafirimiz artık dostumuz da olan yazar Rasim Dirsehan Örs. Kendisi hem Türkiye-Sovyetler Birliği ilişkileri hem de Nâzım Hikmet’in Sovyetler Birliği’ndeki yaşamı hakkında araştırmalar yapıyor. Biz de elimizden geldiğince ona yardım etmeye çalışıyoruz. Nâzım Hikmet’in dostu ressam İbrahim Balaban da kütüphanemizi ziyaret etti. Ziyareti bizde çok hoş anılar bıraktı. Nâzım Hikmet ve İbrahim Balaban arasındaki dostluğu anlatan belgeselin bazı bölümleri kütüphanemizde çekildi. İbrahim Balaban, Türkiye’ye döndükten sonra kütüphanemize Nâzım’ın şiirlerinden esinlenerek yaptığı resimlerden oluşan bir albüm hediye etti.”

“RUSYA’DA GENÇ NESİL, NÂZIM’I YETERİNCE İYİ TANIMIYOR”

Peki, Rusya’da yaşayan Türkler, Moskova’da bir Nâzım Hikmet Kütüphanesi’nin olduğunun farkında mı? Türk ziyaretçileriniz var mı?

“Çok sayıda Türk misafirimiz oluyor. Moskova’da yaşayan ya da buraya turist olarak gelen birçok Türk, kütüphanemizden haberdar... Buraya gelip Nâzım Hikmet’in eserleriyle daha yakından tanışıyorlar. Personelimiz Türk misafirlerimizi her zaman büyük memnuniyetle karşılar, onlar için kütüphanede küçük bir tanıtım turu düzenler ve Nâzım Hikmet arşivimizi gösterir. Kütüphanenin ana salonunda Nâzım Hikmet için ayırdığımız bir bölüm var. Burada şairin kitapları ve kendi araştırmalarımız sonucu ulaştığımız fotoğrafları bulunuyor. Ayrıca dileyenlere Nâzım Hikmet’in yazdığı ve Azeri kompozitör Arif Melikov’un bestelediği “Ferhat İle Şirin” balesinin video kaydını da gösteriyoruz. Kütüphanemizi Türklerin de biliyor olması bizim için çok önemli. Burada belirtmem gerek, bu denli tanınmamızda Rusya’da Rusça ve Türkçe dillerinde yayınlanan Kompas dergisinde 2011 yılında yayınlanan röportaj-haberin büyük payı var.”

Nâzım, Sovyetler Birliği’ne kıyasla günümüzde Rusya’da yeterince tanınıyor mu sizce?

“Rusya’da genç nesil ne yazık ki yeterince iyi tanımıyor. Nâzım Hikmet, Sovyetler Birliği döneminde, özellikle 1950’li ve 60’lı yıllarda çok popülerdi; Ruslar tarafından çok iyi biliniyordu. Şimdi bu popülaritesini yitirdi ama biz, Rusların onu tanıması için elimizden gelen her şeyi yapıyoruz. Bence Nâzım Hikmet’in buradaki popülerliğinin azalması, Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla ilgili. Rusya’da yeni nesil, farklı bir dünyada, kapitalist bir toplum içine doğdu. Bu nedenle çok farklı manevi değerlere sahipler; yaşama dair başka öncelikleri var.”

Siz Nâzım Hikmet’in eserlerini seviyor musunuz? En çok etkilendiğiniz şiiri hangisi?

“Evet, tabii ki çok seviyorum. Kütüphane olarak Nâzım Hikmet’in eserlerinin daha çok bilinmesi ve tanınması için çok uğraşıyoruz. Kısa bir süre önce Rusya’da Kütüphaneler Günü kutlamaları kapsamında şiir okuma yarışması düzenlendi. Nâzım Hikmet Kütüphanesi çalışanları da bu yarışmaya Nâzım’ın bir eseriyle katıldı. Ben Nâzım Hikmet’in şiirlerini çok seviyorum, en sevdiğim şiiri ise ‘Kerem gibi…’”

(Rusya'nın Sesi Radyosu)