Arshavin, Sharapova ve Anzhi yazmakta direnen Türk basınına son çağrı!

Yıllardır söylemekten dilimizde tüy bitti: Türk basını, Rusça özel isimleri yazarken, İngiliz kaynaklardaki yazılışı esas alarak hata yapıyor. Türk Dil Kurumu'nun "Yabancı Özel Adların Yazılışı" bölümünde, "Rusça Adların Yazılışı"na değinilirken de "Rusça özel adlarda Rus harflerinin ses değerlerini karşılayan Türk harfleri kullanılır" deniyor. Yani Arshavin değil Arşavin, Sharapova değil Şarapova, Anzhi değil Anji. Biz pes ettik; konuyu enine boyuna araştıran Kemal Ülker'in bir yazısını özetleyerek paylaşmak istedik:

"Türk Dil Kurumu'nun "Yabancı Özel Adların Yazılışı" bölümünde, "Rusça Adların Yazılışı" altbaşlığı altında şunlar söyleniyor: "Rusça özel adlarda Rus harflerinin ses değerlerini karşılayan Türk harfleri kullanılır: Bolşevik, Brejnev, Çaykovski, Çehov,Dostoyevski,Gogol, Gorbaçov, İlminskiy, İlyiç, Katayev, Klyaştornıy, Malov, Mendeleyev, Prokofyev, Puşkin, Şolohov, Tolstoy, Yeltsin; Moskova, Omsk, Orenburg, Petersburg, Volga, Yenisey."

Rusça özel adların Türkçe yazılışı konusunda internette daha ayrıntılı bilgi bulmak da mümkün:

1. Rusça özel adlarda Rus harflerinin ses değerlerini karşılayan Türk harfleri kullanılır; vurguya bağlı söyleyiş ayrılıkları göz önüne alınmaz:
Çaykovski, Gogol, Puşkin, Tolstoy; Omsk, Orenburg, Petersburg, Volga.
Ancak Moskva kelimesi Türkçe söylenişine uygun olarak Moskova biçiminde yazılır.

2. Rusça e harfi, kelimelerin başında ve kelime içinde ünlüden sonra ye ses değerindedir ve ye olarak yazılır:
Yenisey (Rusça yazılışı Enisei), Katayev (Rusça yazılışı Kataev), Dostoyevski (Rusça yazılışı Dostoevskiy), Fadeyev (Rusça yazılışı Fadeev), Mendeleyev (Rusça yazılışı Mendeleev), Yeltsin (Rusça yazılışı Eltsin).

3. Rusça x harfi, Türkçede h'ye çevrilir:
Çehov (Rusça Çexov), Şolohov (Rusça Şoloxov).
Bu harfi batı dillerinde olduğu gibi ch veya kh ile yazmak doğru değildir.

4. Özel adların sonundaki y'ler korunur:
Klyaştornıy, İlminskiy.
Ancak, Çaykovski, Dostoyevski gibi birkaç örnekte y'siz yazılışlar yerleşmiştir.

5. Rusçada ünsüzler için kullanılan inceltme işaretleri Türkçede kullanılmaz:
Bolşevik, Gogol.
Ancak inceltme işaretinden sonra e veya i geldiği zaman bu işaret y’ye çevrilir:
Prokofyev, İlyiç.

6. Soyadlarında kullanılan -ov ve -ev ögeleri söylenişte f 'li olmasına rağmen bu söyleniş yazıya geçirilmez:
Brejnev, Gorbaçov, Malov.

Trotskiy'in adının Türkçe yazılışı bağlamında 4. maddede yer alan "Özel adların sonundaki y'ler korunur" kuralı çok büyük önem taşıyor.
Trotskiy'in adının dilimize yıllar önce yanlış bir biçimde Troçki olarak aktarıldığnı ve bu yanlıştan dönülmesi gerektiğine ilk olarak işaret eden kişi Nail Satligan oldu. Satlıgan'ın bu tespiti tam olarak ne zaman yaptığını bilmiyorum. Ama bundan tam 20 yıl önce, o zamanki adıyla PGB Sosyalizm ve Sınıf Bilinci çevresi Satlıgan'ın gündeme getirdiği bu düzeltmeye destek verdi ve bunun gerekçesini 1990 yılının Mart ayında Kardelen Yayınları tarafından yayımlanan Trotskiy'in Sonuçlar ve Olasılıklar kitabının Türkçe çevirisine konan Yayınevinin Notu'nda şu şekilde açıkladı:

"Son olarak ... Lev Davidoviç Trotskiy'in adının yazılışı üzerinde durmak istiyoruz. Bilindiği gibi Trotskiy'in adı bu güne dek Türkçede en çok 'Troçki' olarak yazılmış, ancak bu konuda genel bir karışıklık (örneğin ilk adının 'Leo' ya da 'Leon', soy adının ise 'Trotski' veya 'Trotsky' diye yazılması) hüküm sürmüştür. Bütün bu yazılışlar, Rusça özel adların Türkçeye aktarılmasında uyulması gereken kurallara ters düştükleri için yanlıştır. Trotskiy'in ilk adına ilişkin yanlışlık, batı dillerinde 'vaftiz adları'nın her dilde başka başka karşılıklarının bulunmasından ve Türkiye'deki çevirmen ve yayımcıların, çeviri hangi dilden yapılmışsa, Rusçadaki aslı 'Lev' olan adın o dildeki karşılığını aynen ve kaynak dildeki yazılışıyla Türkçeye aktarmalarından kaynaklanmaktadır. 'Trotskiy' soy adına gelince; Rusçanın imlâsı da -sesli harflerde, vurguya bağlı olarak meydana gelen küçük ses değişiklikleri dışında- Türkçeninki gibi harf ve ses karşılıklığına dayandığına göre Kiril alfabesindeki harflerin, Lâtin alfabesi harflerinin Türk dilindeki ses karşılıkları göz önünde tutularak Türkçeye aktarılması gerekir. Buna göre Lev Davidoviç'in soyadının doğru yazılış biçimi 'Trotskiy'dir. Yanlışın kökleşmesini önlemek için bundan böyle biz de kurala uyacağız." (s. 4)

Yaygın olarak kabul görüyor olsa da, bizi birileri ikna edici argümanlarla uyardığında, eleştirdiğinde bir yanlıştan dönmeyi neden bu kadar zor buluyoruz acaba? Kendisine Trotskist, Marksist diyen her birey ve örgüt hem kendi dışına yönelik olarak, hem de kendi içinde yaptığı tartışmalarda gerçeği, olay ve olguları ezip büzmemeye, onları çarpıtmamaya büyük bir özen göstermelidir. Bu, bırakın bilimsel sosyalist olmayı, herşeyden önce entellektüel dürüstlüğün temel bir gereğidir."

Kaynak: http://www.turkrus.com/