"Krokodil" ve mizahın gücü

 

Rusya’nın “Gırgır” Dergisi diyebileceğimiz ünlü dergi nasıl başladı ve sona erdi?

Sovyetler Birliği Döneminde yayımlanan Modern çizgi romanın “ebeveyni” olan ünlü “Krokodil” dergisinden bahsedeceğiz.

Efsane dergi 1922 yılında yayın hayatına başlamış ve sadece Raboçaya Gazeta'nın bir eki olarak yayın hayatına devam etmiştir.

Başlangıçta bu “ek”in bir adı bile yoktu, ancak zamanla mizah miktarı ve dolayısıyla ekteki sayfa sayısı arttı ve onu tam teşekküllü, bağımsız bir dergi yapma fikri ortaya çıktı.

"Krokodil" isminin nasıl ortaya çıktığı kesin olarak bilinmemektedir.

Birkaç versiyonu var. Karikatürist Boris Efimov'un anılarına göre, bu komik isim, meslektaşlarının kahkahaları arasında genç bir gazeteci olan Sergey Gessen tarafından önerilmiş.

İkinci versiyona göre ise derginin ismi, derginin yazı işleri bürosunda çalışan temizlik görevlisinin, kirli botlarla yerleri çiğnedikleri için dergi çalışanlarına timsah demesiyle ortaya çıkmış. Ve aynı çalışanlar bu isimlendirmeden rahatsız olmamakla kalmadılar, hatta gidip bir dergiye bu ismi verdiler!

Üçüncü ihtimal ise ismin, sadece iki yıl varlığını sürdüren ve o zamandan beri okuyucular tarafından unutulmuş olan Odessa'daki aynı isimli bir hiciv dergisinden ödünç alınmış olmasıdır.

"Krokodil" kısa sürede bağımsızlığını kazandı ve kısa sürede güçlü yayın organı "Pravda"nın himayesine girdi.

Derginin yükselişi o zaman başladı.

Beş ayrı versiyonda yayınlanması sebebiyle bir nevi medya holdingi haline geldi: Tüm Birlik bölgelerinde, Moskova, Leningrad, Ural-Sibirya ve Ukrayna.

Dergi, tüm önemli hiciv konularını kapsıyordu ve haber gazetelerinden daha hızlı çalışıyordu!

Bir şey olduğunda Krokodil hemen bununla ilgili şaka yapmaya başlardı.

Dergi ilk başlarda beyaz göçmenlerle alay ediyordu, sonradan sarhoşlara ve yalakalara karşı çatallarını çevirdi. Burjuva yaşam tarzına yönelen aydınlar da zarar gördü.

Dergi, günlük ve politik konuları ele alan karikatürlerle doluydu.

Derginin konuları Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında önemli ölçüde değişti. Sonra sayfaları vatan savunması ve faşist işgalcilerle ilgili yazılarla doldu. Ve her şey yolunda gidecekti, ama böylesine güçlü bir ajitasyon ülkenin üst düzey yöneticilerini bile utandırdı ve dergi "tek taraflılık" nedeniyle uyarıldı.

Görünüşe göre Krokodil'in Sovyet tarihi boyunca kullandığı temel slogan şuydu: "Herkes çok ve dürüstçe çalışmalı."

Dergi her sayısında bürokratik engellere, zimmete para geçirmeye ve tembelliğe karşı mücadele etti.

Dergi aynı zamanda Sovyet fabrikaları ve tesisleri için güçlü bir motivasyon kaynağı oldu. Sonuçta, sık sık hata üreten veya planı yerine getirmeyen üretim tesisleri "utanç duvarına", yani "Krokodil"in sayfalarına düştü.

 

Dergideki karikatür ve yazıların sanatsal kalitesi oldukça yüksekti.

Elbette en iyi yazarlar ve sanatçılarla çalıştı.

Mihail Zoşçenko, İlya İlf, Yevgeni Petrov, Vladimir Mayakovski... ve bunlar, büyük "Krokodil"e emek veren o dönemin kalem ustalarının tam listesi olmaktan çok uzaktır.

Ne yazık ki dergi günümüze ulaşamamıştır.

Kimileri yayımlanan eserlerin kalitesinin düşmesinden kaynaklandığını düşünürken, kimileri de sorunun basit bir fon eksikliğinden kaynaklandığından emin.

Öyle ya da böyle, 2008 yılında ülkenin en “dişli” hiciv dergisinin son sayısı yayımlandı.