Rusya ekonomisinin genel özellikleri

Samih Güven

Kaynak: https://samihguven.blogspot.ru/

Rusya ekonomisi ile ilgili belki de ilk söylenmesi gereken komünizm sonrası geçiş sürecinin özellikleri de gözetilerek ele alınması gereken bir ekonomi olduğu.

Çünkü ekonomik aktörlerin (bireyler, firmalar, kamu) davranışlarının yüzlerce yıl piyasa ekonomisi içinde evrilmiş ülkelerdekine benzemesini beklemek gerçekçi değil.

Bununla birlikte özellikle Merkez Bankası başta olmak üzere birçok kamu kurumu hızla kendini geliştirmiş ve kalitesini artırmış durumda. Ayrıca Rusya’da kurumlar ve yöneticilerinin birbirinden farklı ve özgün görüşler ileri sürebildiklerini de gözlüyoruz.

Rusya ekonomisinin ana özelliklerine bakacak olursak en göze çarpanı enerji sektörü ve bu sektörün baskın olması. Rusya dünyanın en yüksek doğal gaz rezervlerine sahip. En yüksek petrol rezervine sahip sekizinci ülke olmakla birlikte petrol üretiminde ilk sıralarda yer alıyor. Örneğin 2017 yılında Rusya 352 milyar dolar ihracat yapmışken bunun yarıdan fazlası petrol, gaz ve türevlerinden oluşuyor. Petrol fiyatlarının yüksek seyrettiği yıllarda bu oran yüzde 60-65 bandına geliyor.

Diğer taraftan  bütçe gelirlerinin önemli bir bölümünün petrol ve doğal gaz vergilerinden temin edilmesi güzel bir şey ama petrol fiyatlarına aşırı duyarlı olmak ekonomik büyüme açısından dalgalanmalar yaratabiliyor. Bu nedenle ekonomi politikalarının en önemli konularından biri sektörel çeşitliliğin artırılması ve petrol fiyatlarına bağımlılığın azaltılması.

Ekonomide genelde enerji ve bankacılık sektörleri başta olmak üzere kamu şirketlerinin ağırlığı söz konusu. Bizde yaygın olan KOBİ’lerin Rusya’da yeterli olmadığı, ayrıca müteşebbis ruhunun da henüz istenilen düzeyde olmadığı görülüyor. Bu nedenle KOBİ’leri ve girişimciliği teşvik edici politikalar uygulandığını görüyoruz.

Özellikle 2014 sonlarında başlayan ekonomik sorunların (yaptırımlar ve petrol fiyatlarının düşmesi nedenleriyle) çözümüne yönelik olarak gündeme getirilen ekonomik politikaların bir bölümü de ithal ikamesine dayanıyor. Bununla özellikle bazı teknolojik konular ve tarımda dışa bağımlılığın azaltılması hedefleniyor. Tarım sektöründe kayda değer bir başarı sağlandığı, ancak diğer konuların biraz daha zamana ihtiyaç duyulduğu anlaşılıyor.

Genel olarak bakıldığında, Rusya ekonomisinde reform konusu edilen alanlar, ekonomik altyapının modernize edilmesi, sektörel çeşitliliğin artırılması, sermaye çıkışlarının azaltılması, bütçedeki petrol ve doğalgaz etkisinin azaltılması, yatırım ve rekabet ortamının güçlendirilmesi ve küçük ve orta ölçekli işletmelerin desteklenmesi olarak ifade edilebilir.

Rusya ekonomisinin güçlü yanlarına bakılacak olursa, nitelikli kurumların varlığı, önemli döviz gelirleri, yüksek eğitim seviyesinin sağladığı avantajlar, uzay, savunma ve benzer teknolojilerin yarattığı olumlu dışsallıklar öne çıkıyor.

Aslında 17 milyon kilometre kare ile dünyanın en büyük ülkesi olan Rusya’nın ekonomik büyüklüğü de kayda değer durumda. Rusya ekonomisi 2017 nominal rakamlarıyla 1,5 trilyon dolarlık büyüklüğü ile dünyanın en büyük 12. ekonomisi. Ancak bu sıralama son yıllarda Ruble’nin değer kaybetmesi nedeniyle gerilemiş durumda. Bu nedenle satın alma gücü paritesi ile bakıldığında, Rusya ekonomisi 4 trilyon dolar ile dünyanın en büyük 6. ekonomisi konumunda.

Rusya’nın önemli ihraç kalemleri petrol ve petrol ürünleri, doğalgaz, metaller (çelik ve alüminyum gibi), kereste ve ağaç ürünleri, buğday, kimyasallar ve silahlardan oluşuyor. Rusya’nın en çok ihracat yaptığı ülkeler Hollanda, Çin, Almanya, İtalya, Türkiye ve Beyaz Rusya gibi ülkeler.

En önemli ithal kalemleri, tüketim ürünleri, makinalar, araçlar, elektronik ürünler, eczacılık ürünleri ile sebze ve meyve. En çok ithalat yapılan ülkeler ise Çin, Almanya, ABD, Beyaz Rusya ve İtalya gibi ülkeler.

Özetle Rusya ekonomisi kendine özgü koşulları olan bir ekonomi ve geçiş sürecinin etkileri halen sürmekte. Diğer yandan petrol, doğal gaz, madenler, buğday ve bazı diğer tarım ürünlerinin ihracatı nedeniyle bu ürünlerin fiyatlarına duyarlı durumda. Bazı sektörlerde kamu kesiminin ağırlığı söz konusu. KOBİ’ler ve girişimcilik gelişme sürecini sürdürüyor. Bununla birlikte Rusya ekonomisi her halükarda güçlü bir potansiyeli barındıran oldukça önemli bir ekonomi. En önemlisi de Türkiye ekonomisi ile güçlü bir tamamlayıcılık özelliğine sahip.